قطعی برق و اثر آن بر کسب و کارهای اینترنتی و اقتصاد دیجیتال ایران

هانیه تقی‌‌‌زاده

با قطع و اختلال اخیر برق، کسب و کارهای اینترنتی درگیر مشکل، درآمدی در حدود ۹ میلیارد تومان را از دست دادند

با قطع مکرر برق و اختلال در عملکرد دیتاسنترها، اعتماد کسب‌وکارهای اینترنتی به سرویس‌‌‌دهندگان داخلی خدمات میزبانی وب در حال تضعیف است. در همین هفته اخیر که قطع برق دیتاسنتر برج میلاد آسیاتک، به خاموشی شمار زیادی از سرورهای شرکت‌ها ختم شد، یکی از مدیران «زرین‌‌‌پال» برآورد کرد که کسب‌و کارهای اینترنتی وابسته به سرویس این شرکت، درآمدی حدودا ۹ میلیارد تومان را طی این قطعی برق از دست داده‌اند. این درحالی بود که عملکرد شرکت‌های دیگری که هاستینگ سرویس‌‌‌های خود را به شرکت‌های خارجی سپرده‌‌‌ بودند، بدون وقفه دنبال شد. حال سوالی که مطرح می‌شود آن است که چه کسی قرار است جوابگوی این اعتماد از دست‌‌‌رفته باشد و رویکرد سیاستگذار در قبال آسیب‌‌‌هایی که آینده استارت‌آپ‌های این حوزه را تهدید می‌‌‌کند، چه خواهد بود؟

تهدیدی تازه برای کارآفرینان

در ادامه محدودیت‌‌‌های اینترنتی و موج مهاجرت نیروهای متخصص شرکت‌ها، سریال مشکلات کارآفرینان و مدیران استارت‌آپ‌های ایرانی حالا با ماجرای قطع و نوسانات مکرر برق دنبال می‌شود. نمونه این تنش و فشار روانی به خوبی در توییت‌‌‌هایی مشهود بود که علی امیری، هم‌‌‌بنیان‌گذار زرین‌‌‌پال به صورت سریالی از وضعیت بازگردانی سرورهای این شرکت در زمان قطع برق یکی از دیتاسنترهای میزبان سرورهای این شرکت منتشر می‌‌‌کرد.

وی با بیان اینکه کارشناسان این شرکت ناچار شدند فورا خود را به محل دیتاسنترها برسانند، از بالا رفتن دمای سرورها و خاموش شدن آنها خبر داد. از دسترس خارج شدن سرویس چنین کسب‌وکاری که مقدمات مالی خدمات پرداختی بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی دیگر را فراهم می‌‌‌کند، طبیعتا به اختلال در شمار زیادی از کسب‌وکارهای اینترنتی دیگر نیز می‌‌‌انجامد.

هم‌‌‌بنیان‌گذار زرین‌‌‌پال در برآوردهای اولیه خود اظهار کرد که احتمالا کسب‌وکارهای اینترنتی وابسته به سرویس این شرکت به دنبال قطعی برق اخیر مجموعا حدود ۹ میلیارد تومان درآمد از دست داده‌‌‌اند. این تنها یک نمونه از زیان‌‌‌هایی بود که با روایت مدیر یک شرکت ملموس شد.

تبعات اختلالات ایجادشده در سرویس‌‌‌های میزبانی داخلی، به قطع سرویس پرداخت شرکت‌ها محدود نیست و در مواردی کل سرویس یک شرکت از دسترس خارج می‌شود و کاربران امکان استفاده از وب‌سایت و اپلیکیشن آن کسب و کار را از دست می‌‌‌دهند. نمونه بارز این مورد، برخی اپلیکیشن‌‌‌های سفارش غذا، تاکسی اینترنتی یا حتی وب‌سایت‌‌‌های خبری هستند که به‌دلیل یک قطعی کوتاه و به ظاهر ساده برق، ممکن است ساعت‌ها با مشکل مواجه شوند. تمام این مشکلات درحالی رخ می‌‌‌دهند که سال‌هاست سیاستگذاران شعار حمایت از سرویس‌‌‌ها و محصولات داخلی سر داده‌‌‌اند و به روش‌‌‌های مستقیم و غیرمستقیم، کاربران و کسب و کارها را به استفاده از سرویس داخلی تشویق می‌‌‌کنند.

طبق آنچه برخی کسب‌وکارهای اینترنتی در گفت‌وگوی خود تاکید کرده‌‌‌اند، اکنون با وجود نرخ بالاتر دلار، همچنان هزینه استفاده از برخی سرویس‌‌‌های خارجی میزبانی وب مقرون‌‌‌به‌‌‌صرفه‌‌‌تر است و پایداری بیشتری نیز دارند؛ اما اعمال سیاست‌‌‌هایی مانند ایران‌‌‌اکسس کردن برخی سرویس‌‌‌ها (مانند سامانه‌‌‌های استعلام، احراز هویت و شبکه بانکی) این کسب‌وکارها را ناچار کرده تا از یک سرویس میزبانی (هاستینگ) داخلی استفاده کنند.

مدیر یکی از این کسب‌وکارها می‌‌‌گوید: تا زمانی که پایداری سرویس‌‌‌های هاستینگ داخلی مقبول بود، هزینه بالاتر یک سرویس داخلی نسبت به مشابه خارجی آن را می‌‌‌پذیرفتیم و دلخوش به این بودیم که حداقل قدمی برای کمک به رونق اقتصادی یک کسب‌وکار بومی برداشته‌‌‌ایم؛ اما حالا با اختلالات اخیر، دلزده و مستاصل هستیم و هر لحظه کسب‌وکار خود را در معرض یک تهدید جدید می‌‌‌بینیم.

آینده مبهم سرویس‌‌‌دهندگان زیرساختی

گذشته از مشکلاتی که نوسانات برق در دریافت خدمات میزبانی وب و اپلیکیشن کسب‌وکارهای عرضه کالا و خدمات اینترنتی ایجاد کرده، کسب و کارهایی که در قالب ارائه‌دهندگان خدمات ابری و زیرساختی، این سرویس‌‌‌ها را تامین می‌‌‌کنند نیز در لایه اول به شدت متضرر شده و با تضعیف اعتماد مشترکان داخلی به آنها، پیشرفت آتی شرکت خود را در هاله‌‌‌ای از ابهام می‌‌‌بینند. این مساله زمانی جدی می‌شود که سرویس این شرکت‌ها چه از نظر پایداری و چه از نظر هزینه، نسبت به سرویس برخی شرکت‌های خارجی صرفه کمتری دارد و ممکن است در صورت رفع محدودیت‌‌‌های دولتی، میل آتی کسب‌وکارها به استفاده از خدمات آنها به شدت کاهش یابد.

پویا پیرحسینلو، هم‌‌‌بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت خدمات ابری آروان که یکی از استارت‌آپ‌های شناخته شده در این حوزه نیز به حساب می‌‌‌آید، در گفت‌وگوی خود به تشریح علل بروز اختلالات اخیر در سرویس‌‌‌دهی شرکت خود و دیگر رقبا می‌پردازد و می‌‌‌گوید: «طبق استانداردهای جهانی برای آنکه از بروز چنین مشکلاتی در سرویس‌‌‌دهی شرکت‌های تامین‌‌‌کننده خدمات زیرساختی جلوگیری شود، یک دیتاسنتر باید این امکان را داشته باشد تا حداقل از دو مرکز مستقل، برق شهری دریافت کند. این درحالی است که اکنون به‌دلیل مشکلاتی که در زیرساخت تامین برق وجود دارد، هیچ دیتاسنتری در کشور یافت نمی‌شود که بتواند به دو پست متمایز برق دسترسی داشته باشد و همین مساله باعث شده وابستگی مراکز داده به سیستم‌‌‌های برق اضطراری و جایگزینی که در محل خود دیتاسنتر تعبیه شده است، بیشتر از معمول شود.»

مدیرعامل ابرآروان در ادامه می‌‌‌افزاید: «نکته دیگری که در کنترل نوسانات و اختلالات برق از سوی دیتاسنترها اهمیت دارد آن است که توان آن ژنراتورهای پشتیبانی که برای چنین حوادثی در نظر گرفته شده چقدر است؛ زیرا مثلا زمانی که میزان قطعی‌‌‌ برق به ۲۰ تا ۳۰ ساعت در هفته، می‌‌‌رسد، اساسا فشار مضاعفی به این ژانراتورهای پشتیبان وارد می‌شود و احتمال اینکه نتوانند کاملا پاسخگوی این نیاز باشند بالا می‌‌‌رود.»

پیرحسینلو با اشاره به محدودیت‌‌‌های درآمدی شرکت‌ها، نرخ دلار، تحریم و… می‌‌‌‌‌‌گوید: «گاهی این عوامل باعث می‌‌‌شوند که کار تامین سخت‌‌‌افزار مورد نیاز برای UPSها با مشکل مواجه شود یا سرویس‌‌‌های دوره‌‌‌ای لازم با نظمی که باید انجام نشوند. این موارد در کنار حواشی دیگری که مثلا برای تامین سوخت باکیفیت برای ژنراتورها وجود دارد، دست به دست هم می‌‌‌دهند تا کل چرخه عملکردی سیستم‌‌‌های پشتیبان با نقصان مواجه شود و در زمان نیاز، نتواند آن‌طور که باید نیاز شرکت در جبران افت فشار یا قطع کامل برق را برطرف کند.»

منبع: دنیای اقتصاد

• قطعی برق و اثر آن بر کسب و کارهای اینترنتی و اقتصاد دیجیتال ایران