هوش مصنوعی و ربات‌ها؛ تهدید یا فرصت برای اشتغال‌زایی؟

گزاره «کاهش استفاده از نیروی انسانی در صورت به‌کارگیری هوش مصنوعی» در حالی مطرح می‌شود که صاحب‌نظران ضمن رد آن معتقدند درصورتی‌که برنامه‌ریزی‌ها صحیح باشد این امر نه تنها منجر به حذف نیروی انسانی نمی‌شود بلکه همانند برخی کشورها می‌تواند به کاهش نرخ بیکاری کمک کند.

در عصر حاضر فناوری هوش مصنوعی از تکنولوژی‌های پرطرفدار و جذاب به شمار می‌رود. باتوجه به مشکلات اقتصادی که توانسته چرخ حرکت اقتصادی بسیاری از کشور‌ها را از حرکت بیندازد و حتی کشور‌های پیشرفته و صنعتی را هم در تا سرتاسر دنیا درگیر خود کند، موضوع بکارگیری هوش مصنوعی در اقتصاد توسط محققان و صاحب نظران مطرح و پیگیری می‌شود.

جهت دانلود و مشاهده عناوین ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” اینجا کلیک نمایید.

زمانی که از بُعد اقتصادی به هوش مصنوعی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که این تکنولوژی توانسته عنصر مورد نیاز بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی و کسب و کار را با هزینه‌های کمتری فراهم کند و این عنصر چیز‌ی نیست جز «پیش بینی». هوش مصنوعی می‌تواند در ساده‌ترین حالت‌ از کسب و کار‌ها به کاهش هزینه و افزایش قدرت کمک کند. استفاده از این تکنولوژی به شرکت‌ها و خرده فروش‌ها ختم نمی‌شود بلکه سیستم‌های دولتی، بانکی و آموزشی هم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. از این رو اقتصاد کشورمان وارد عصر جدیدی تحت عنوان اقتصاد دیجیتال شده است که در آن پلتفرم های دیجیتال ،بازارهای دوسویه و…، نقش مسلطی ایفا می‌کنند. فناوری های جدیدی مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین نیز در مرکز تغییرات این کسب و کارها قرار دارند.

در همین رابطه کیوان نقره‌کار کارشناس حوزه فناوری اطلاعات به میزان می‌گوید: هوش مصنوعی یعنی اینکه فناوری، قدرت و امکان تحلیل تصمیم گیری و یاد گیری را داشته باشد. اگر بخواهیم به زبانی ساده‌تر بگوییم، چون هوش مصنوعی یک فناوری و تکنولوژی است، حرف از تصمیم‌گیری و یادگیری به میان می‌آید، پس به مراتب درجه و قدرت و دقت این تکنولوژی می‌تواند از انسان بیشتر باشد. 

پایگاه خبری فناوری هوشمند رسانه تخصصی فناور‌های نوین و انقلاب صنعتی چهارم Industry 4.0

وی می‌افزاید: برای اینکه این اتفاق بیفتد ما به یک سری اَلگوریتم‌های پیچیده و فنی و بعضی داده‌ها احتیاج داریم که در اصطلاح به آن «کلان داده» گفته می‌شود. هوش مصنوعی از جمله فناوری‌های نوین و گران قیمت در حوزه فناوری است، بنابراین اگر یک سازمان بخواهد به این تکنولوژی دسترسی داشته باشد باید سرمایه لازم را خود فراهم کند و یا باید در این زمینه کمک بگیرد. 

این کارشناس حوزه فناوری اطلاعات با تاکید بر اهمیت «هوش مصنوعی» می‌گوید: هوش مصنوعی صرفاً یک دانش نیست که خریداری شود و باید در یک سازمان و کشور جاری شود و به مهارت‌های نیروی انسانی امنیت‌های لازم و تجهیزات برای به روز بودن توجه شود. اگر یک سازمان می‌خواهد در عصر حاضر پیشرو باشد حتماً باید خود را مجهز به هوش مصنوعی کند.

بیشتر از کاربرد فناوری ‌های هوشمند بخوانیم:

• آشنایی با مفاهیم انقلاب صنعتی چهارم (۴.۰ Industry)
• توسعه پایدار با پیشرفت‌های انقلاب صنعتی چهارم (۴.۰ Industry)
• ۵ فناوری مدرن و تاثیرگذار برای تولیدکنندگان صنعتی
• ۵ دلیل برای پیاده‌سازی فناوری IIoT در کارخانه‌ها
• لافارژ-هولسیم طرح “کارخانه فردا” را راه‌اندازی می‌کند

 

وی می‌افزاید: گفته می‌شود که شرکت‌ها ملزم به استفاده از هوش مصنوعی هستند و باید تا طی دو سال آینده حدود ۵۰ درصد از خدمات خود را به هوش مصنوعی بسپارند. یکی از مواردی که باید در بحث بکارگیری هوش مصنوعی به آن توجه شود مسئله امنیت است، برای اینکه ما داده‌هایی داریم که در حال کار با آن‌ها هستیم. بنابراین اگر این داده‌ها از دست رفته و یا مخلوط با داده‌های نادرست شوند ممکن است در تصمیم‌گیری‌ها اشتباهاتی صورت بگیرد، پس باید نسبت به بحث امنیت توجه شود، اما هوش مصنوعی به لحاظ یادگیری و قدرت ارتقای خود در حوزه امنیت هم می‌تواند تا حدی این امکان را برای خود فراهم کند.

 اما آنچه «هوش مصنوعی» را مورد توجه قرار داده و باعث توسعه آن شده، بُعد اقتصادی آن است که باید بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد. 

نقره‌کار در این زمینه هم می‌گوید: یکی از ارکان اقتصاد دیجیتال هوش مصنوعی است که دارای قدرت تصمیم گیری بیشتر و منطقی‌تر به همراه داده‌های فراوان با عمق بالاتر است. ما آمار دقیقی در رابطه با میزان استفاده از هوش مصنوعی از سوی دولت یا نهاد‌ها را نداریم ولی در این زمینه تحلیل‌هایی انجام می‌شود. اما اگر بخواهم اشاره‌ای به یک بازار داشته باشیم بر اساس گفته‌های بلومبرگ استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند بیش از ۱۵ هزار میلیارد دلار تولید ناخالصی را در جهان ایجاد کند و این یک جهش و رشد بسیار بزرگی است اما نکته اینجاست که توان استفاده از این فرصت در کشور‌ها به چه میزان است و اینکه در کجا می‌توان از این ظرفیت‌ها استفاده کرد.

 نقره‌کار در پاسخ به این مهم می‌گوید وقتی از هوش مصنوعی حرف به میان می‌آید یعنی استفاده از مزایای فناوری با قدرت و نیروی بیشتر که در اقتصاد شاهد آن هستیم. به کارگیری این نوع از فناوری باعث کاهش هزینه‌ها، کاهش ریسک، افزایش اثر بخشی، رشد بهره‌وری، ایجاد فرصت‌های فراوان، ارتباطات مناسب و پیش‌بینی‌های بیشتر از بازار می‌شود. این کارشناس حوزه هوش مصنوعی در ادامه به مثالی اشاره می‌کند و می‌افزاید می‌توان به کاربرد این فناوری در کسب و کار‌های اینترنتی همچون سایت آمازون که از هوش مصنوعی بهره می‌برند اشاره کرد. استفاده از این تکنولوژی باعث پیش‌بینی‌های دقیق‌تری می‌شود،به عنوان مثال در رابطه با بحث رفتار مشتری دربخش ارتباطات با مشتریان یعنی وقتی ما رفتار آن‌ها را پیش‌بینی کنیم، می‌دانیم چه نوع خرید‌ای قرار است از سایت ما انجام گیرد و مشتریان در هر ساعت ممکن است چه نوع کالا‌هایی را خریداری کنند. در این صورت ما می‌دانیم که چه نوع اقلام و کالا‌هایی را باید تهیه و در انبار‌های خود داشته باشیم، در نتیجه در بحث ارتباط با مشتریان می‌توانیم به تقویت روابط با آن‌ها برسیم.

وی به این نکته نیز اشاره می‌کند در زمینه بازار یابی به این علت که ما توان هدف گیری بسیار دقیق‌ای تری را داریم یکی از هزینه‌ها کم می‌شود و می‌توان کالای مطلوب مشتری مدنظر را بازاریابی کنیم. موضوع دیگر تصمیم‌گیری‌های سازمانی مدیریتی، نظارت‌ها و عملکرد کارکنان و فرایند‌های خدمت رسانی که در نتیجه باعث بهره‌وری کارکنان خود سازمان هم می شود پس هوش مصنوعی هم کمک درون سازمانی و هم برون سازمانی دارد و اگر در سطح کلان در نظر گرفته شود در بحث اقتصاد می‌تواند کمک رسان باشد. 

نقره‌کار در این مورد هم به میزان می‌گوید اقتصاد منبعث از برخورد نیست، یعنی وقتی از چگونگی رشد اقتصادی صحبت کنیم نباید فقط یک نگاه نسبت به اقتصاد را مطرح کنیم به عنوان مثال فرهنگ و هنر، سیاست، سلامت، مهارت و روابط اجتماعی قابل اصلاح و توان اثر گذاری در اقتصاد را دارا هستند و همین طور یک اقتصاد خوب می‌تواند بر موارد ذکر شده تاثیر بگذارد. هوش مصنوعی در تمام این موارد حضور دارد، پس تاثیر این تکنولوژی بر سلامت، فرهنگ، مهارت و سیاست نشانگر این مسئله است که توان تاثیرگذاری بر اقتصاد را هم داراست. به طور کلی می‌توان گفت هوش مصنوعی تاثیر مستقیم و غیرمستقیم برحوزه‌های دیگر در اقتصاد را دارد. با به میان آمدن مسئله هوش مصنوعی این طور به نظر می‌رسد که استفاده از نیروی انسانی در مقابل به کارگیری این فناوری کاهش می‌یابد، اما این مطلب درست نیست، در اصل این تکنولوژی به سمتی می‌رود که از نیروی انسانی به شکلی دیگر استفاده می‌شود، بدین معنا که نیروی انسانی با یادگیری تکنولوژی و فناوری هوش مصنوعی ممکن است جایگاهش در سازمان تغییر کند، اما این موضوع مطرح است که همواره ربات‌ها یا هوش مصنوعی و پیشرفت تکنولوژی شاید در مقاطع و مجموعه‌هایی باعث کاهش نیروی انسانی شود. 

کارشناس فناوری اطلاعات در این زمینه نیز به میزان می‌گوید اگر ما یک جامعه را کل در نظر بگیریم و نه فقط یک سازمان هوش مصنوعی و یا فناوری می‌تواند در جایی دیگر فرصت‌های فراوانی را فراهم کند،مثلاً اگر یک فرد باید در یک مجموعه خودرویی به عنوان یک کارگر ساعته مشغول به فعالیت باشد در حال حاضر یک ربات همان کار را انجام می‌دهد و این کارگر با کسب آموزش و مهارت‌های لازم در کوتاه مدت در جایی دیگر از کشور مشغول به کار می‌شود. اگر ما این موضوع را به صورت کلی در نظر بگیریم می‌بینیم که این اتفاق نگران کننده نیست، اما اگر بخواهیم صرفاً در یک نقطه به بررسی این موضوع بپردازیم شاید یک مشکل و معضل به نظر برسد. 

نقره‌کار البته به این موضوع هم اشاره می‌کند که این تکنولوژی معایبی هم به همراه خود دارد، یعنی گرانی، نیاز به تجهیزات خاص، نیاز به دانش روز و امنیت بالا همه این‌ها مواردی است که یک سازمان برای به کارگیری هوش مصنوعی باید آن‌ها را لحاظ کند این موضوع هنوز برای کشور ما یک اولویت نیست و برای استفاده از آن فرهنگ سازی صورت نگرفته است. شاید یکی از دلایل عدم استفاده از این تکنولوژی در بعضی سازمان‌ها هزینه بالای آنهاست، ولی با وجود هزینه‌های گزاف برای بکارگیری هوش مصنوعی در گذر زمان شاهد صرفه اقتصادی بالا خواهیم بود،شاید بعضی از سازمان‌ها اطلاعی از این موضوع ندارند. به نظر می‌رسد طرح این مسئله بسیار خوب است و اگر دولت آینده در کنار دولت الکترونیک اقدام به توسعه هوش مصنوعی، توسعه فناوری‌های نوین در حوزه دیتا ماینینگ، تحلیل داده‌ها و رباتیک کند، شاهد تاثیرات خوبی هم بر حوزه اقتصاد و هم بر وجه بین المللی کشورمان خواهیم بود. استفاده از این تکنولوژی می‌تواند معرف کشور ما به عنوان یک کشور پیشرو در این زمینه باشد.

 همچنین محسن زنگنه عضو فراکسیون دانش‌بنیان مجلس شورای اسلامی در این خصوص به میزان می‌گوید هوش مصنوعی امروزه نقش اساسی در فرایند اقتصادی و هم از لحاظ تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی دارد. این تکنولوژی تجمیع مدرن‌ترین شیوه‌های تصمیم‌گیری به همراه ابزارهای نوین است که می‌تواند مدیران و سازمان‌ها را در اتخاذ تصمیمات بهتر هدایت و کمک کند.

وی با اشاره به برخی مشکلات در زمینه تصمیم‌گیری‌ها می‌افزاید یکی از مشکلاتی که در زمینه اتخاذ تصمیم‌گیری‌ها داریم این است که در بحث داده‌کاوی و آنالیز، اطلاعات ناقصی در دست ما هست و این اطلاعات به درستی تحلیل نمی‌شوند، پس این موضوع در فرآیند تصمیم‌گیری‌ها بسیار حائز اهمیت است.این نماینده مجلس شورای اسلامی تأکید می‌کند از هوش مصنوعی می‌توان در صنایع و تولید استفاده کرد، لذا این فناوری می‌تواند در فرآیند تولید هم اثرگذار باشد، ب ه عنوان مثال در تولید و کنترل، صنعت و کشاورزی می‌تواند اثرات قابل‌توجهی داشته باشد.

زنگنه خاطرنشان می‌کند در مجموع به‌کارگیری هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری و تصمیم سازی مدیران و هم در فرآیند تولید تأثیر مثبتی دارد، اما متأسفانه حمایت‌های لازمه و ضروری صورت نگرفته و این موضوع موردتوجه قرار نگرفته است.

عضو فراکسیون دانش‌بنیان مجلس شورای اسلامی معتقد است شاید دلیل این اتفاق این باشد که مدیران ارشد ما نسبت به این تکنولوژی واقف نیستند. متأسفانه در حوزه تولید بر اساس نوع مدیریت‌ها خیلی از این علم استفاده‌نشده است. حداقل مزایای که به‌کارگیری هوش مصنوعی دارد قطعاً ارزش‌افزوده بالا و کاهش هزینه‌ها و همین‌طور اثرات مستقیم و زیادی است که در انتخاب نوع تولید و کالا دارد.

زنگنه که عضو کمیسیون «برنامه، بودجه و محاسبات» مجلس شورای اسلامی نیز است، درباره گزاره «کاهش استفاده از نیروی انسانی در صورت به‌کارگیری هوش مصنوعی» نیز می‌گوید یکی از معایب و اثرات منفی رشد تکنولوژی کاهش استفاده از نیروی انسانی است، درنتیجه هوش مصنوعی از این قاعده مستثنا نیست. یعنی وقتی در خیلی از حوزه‌ها کاری را که ۵ تا ۶ نیرو می‌توانند انجام دهند در حال حاضر همان کار توسط یک نفر ( یعنی هوش مصنوعی یا ربات‌ها)با کیفیت بالاتری انجام می‌گیرد.

وی می‌افزاید در کشورهای پیشرفته به‌رغم استفاده از این تکنولوژی که روزانه  هم در حال پیشرفت هستند  نرخ بیکاری آنها به میزان ۴ تا ۵ درصد است، یعنی شاهد یک آمار تک‌رقمی در این کشورها هستیم وقتی ما تصمیم به استفاده از یک تکنولوژی را داریم باید تمام پیوندهای اجتماعی و لازم را در نظر بگیریم یعنی بحث اشتغال و کاهش بیکاری را باید در نظر گرفت. از این حیث باید توجه داشته باشیم که با به‌کارگیری این تکنولوژی استفاده از نیروی انسانی در این زمینه به چه صورت انجام پذیرد و باید مسئولین مربوطه نسبت به این موضوع توجه لازم را داشته و تدابیری را در این راستا بیندیشند.

منبع: میزان

بیشتر  از رباتها در اقتصادالکترونیکی:
ربات های نویسنده و آشنایی بهتر با آن‌ها در عصر هوش مصنوعی
نگاهی به ربات‌های جدید آمازون برای انبارهای این شرکت+ ویدیو
رباتی که به حالات چهره انسان‌ها واکنش نشان می‌دهد
نابودی آفات با کمک یک ربات پیشرفته
پیشرفته ترین ربات های جهان را ببینیدربات ها چه زمانی جای انسان ها را در بازار کار می گیرند؟
رونمایی گوگل از جدیدترین ربات سخنگو؛ “لامدا”(LaMDA)
۹ موضوع برتر اخلاقی در هوش مصنوعی
ربات های سخنگو به یاری دانشجویان می آیند