ژورنال معاملاتی (Trading Journal) یا دفتر معاملاتی چیست؟
ریحانه کاظمیان مقدم
اگر معاملهگری حرفهای هستید یا بهطورکلی به معاملهگری علاقه دارید، احتمالاً میدانید که هیچ نکته و آموزشی بهاندازه بررسی عملکرد معاملاتی خودتان نمیتواند به شما در تشخیص ضعفها و قوتهایتان در معاملهگری کمک کند. در بین تمام ابزارهای گوناگونی که میتوانید برای بررسی عملکرد و استراتژی خود در نظر بگیرید، یکی از راهکارهای برتر داشتن دفترچهای مخصوص یا بهاصطلاح ژورنال معاملاتی است که تمام معاملات شما را بههمراه جزئیاتشان ثبت کند.
برای اینکه معاملهگر موفقی شوید، باید از هر قدمی که در بازار معاملات برداشتهاید، آگاهی داشته باشید تا بتوانید موفقیتهایتان را تکرار کنید و از وقوع مجدد شکستهای گذشته جلوگیری کنید. با استفاده از ژورنال معاملاتی میتوانید بر عملکرد خود نظارت و مدیریت و در آینده، بهعنوان منبع ارزشمندی از دادهها به آن رجوع کنید. این دفترچه به شما نشان میدهد کدام گام را درست برداشته و کجا تصمیم اشتباهی گرفتهاید. در بلندمدت، این گزارشها میتوانند اساس عملکردتان را دستخوش دگرگونی کنند.
باتوجهبه اهمیتِ داشتن ژورنال معاملاتی برای هر تریدر، در این مطلب ابتدا چگونگی ایجاد ژورنالهای معاملاتی و اطلاعاتی را مرور میکنیم. سپس، با برخی از اپلیکیشنهای ویژهای آشنا میشویم که به شما کمک میکنند دفتری کاملتر و کارآمدتر ایجاد کنید. در پایان نیز، به نکات مثبتی اشاره میکنیم که ژورنال معاملاتی میتواند در روند معاملهگری شما ایجاد کند.
ژورنال معاملاتی (Trading Journal) یا دفترمعاملاتی چیست؟
ژورنال معاملاتی درواقع پیشینهای از معاملات شماست که میتواند خلاصهای از عملکرد و روند معاملاتتان را به شما نشان دهد. فقط کافی است پس از هر ترید، دادههای مربوط به آن را در دفتری وارد کنید تا در طولانیمدت، گنجینهای ارزشمند از تجربه و دانش عملی دراختیار داشته باشید. ژورنال معاملاتی جزئیاتی دقیق درباره معاملاتتان را شامل میشود؛ مثلاً اینکه چرا وارد معامله یا از آن خارج شدید. ژورنالهای معاملاتی میتوانند سلاحهایی قدرتمند در انبار هر تریدر باشند. معاملات موفق و نهچندان موفق شما همگی در این ژورنال ثبت میشوند تا در آینده بتوانند بهخوبی مسیر ترید را برایتان روشن کنند. تمام جزئیات مربوط به معامله، ازجمله افکار و احساسات و مشاهدات خود را در این دفترچه میتوانید یادداشت کنید تا با ارزیابی و تحلیل آنها در آینده، در بازارهای مالی بهتر عمل کنید.
دفترچههای ثبت معاملات به شما کمک میکنند کاستیهای برنامه معاملاتیتان را شناسایی و رفع کنید و درادامه، به آن بیشتر پایبند بمانید. با بهکارگیری این روش، میتوانید از تکرار اشتباههایی جلوگیری کنید که هنگام ورود یا خروج از یک موقعیت مرتکب شدهاید. همچنین، برای ایجاد ژورنال معاملاتی لازم نیست حتماً اپلیکیشن یا برنامهای پیچیده تهیه کنید؛ حتی صفحه گسترده (Spreadsheet) در نرمافزار اِکسل هم میتواند گزینه مناسبی باشد. مهمترین نکته دردسترسبودن دفتر معاملاتتان است تا بتوانید جزئیات مربوط به هر معامله و افکار خود درباره آن را بهسرعت یادداشت کنید؛ زیرا ممکن است در طول یک روز معاملاتی پرهیجان، برخی از افکار و احساساتتان درباره معامله و دلیل انجام آن را از یاد ببرید.
چگونه ژورنال معاملاتی درست کنیم؟
درمجموع، هر برگه کاغذ یا اپلیکیشن موبایلی که بتوانید اطلاعات مربوط به معاملات خود را در آن بنویسید، میتواند ژورنال معاملاتی شما باشد. بااینحال، صفحات گسترده گوگلشیت و اکسل یا سایر نرمافزارهای ویژه دردسترس و ویرایششدنی، کار را برایتان بسیار سادهتر میکنند. در بخشهای بعدی، شما را با تعدادی از این اپلیکیشنها بیشتر آشنا میکنیم.
در مثالی ساده، اگر از اکسل استفاده میکنید، اطلاعاتی همچون درصد سود یا زیان را میتوانید در خانههای مجزا برای هر معامله اضافه کنید. اکسل کار حسابوکتاب دادهها را هم برایتان ساده و خودکار میکند. همچنین برای کارآمدترکردن ژورنال معاملاتی، میتوانید از نمودارهای معاملاتی مرتبط اسکرینشات بگیرید و به دادههای واردشده در ژورنال اضافه کنید.
برآوردی از این اطلاعات میتواند کمک کند تا متوجه شوید کجای کار ایستادهاید؛ مثلاً این دادهها به شما نشان میدهند که عملکرد روزانه یا هفتگیتان چگونه بوده و استفاده از چه ابزار معاملاتی بیشترین و کمترین کمک را به شما کرده است و شما در چه تایمفریمی بهترین عملکرد را از خود نشان دادهاید.
بیشتر بخوانید: ۷ نشانه که مدیران فناوری اطلاعات (CIO) در مسیر تحول دیجیتال نیستند
نکات مهم در ساخت ژورنال معاملاتی
رویهمرفته، هیچ الگو یا روش واحدی برای ساخت ژورنال معاملاتی وجود ندارد. دفترهای معاملاتی را میتوان بهنوعی ابزاری شخصی دانست که هر معاملهگر باید خودش آن را ایجاد و ارزیابی کند و ببیند در روند معاملاتیاش به چه معیارهایی احتیاج دارد؛ بنابراین، هر ژورنال معاملاتی باید سفارشیسازی شود. بااینحال، اگر هنوز در ابتدای مسیر هستید، شاید فهرست زیر به شما کمک کند تا راحتتر اولین گام را برای ایجاد ژورنال معاملاتی بردارید.
- ابزار: اشارهای ساده به ابزاری که استفاده میکنید، کافی است. در دنیای ارزهای دیجیتال، فقط کافی است نام پلتفرمی را یادداشت کنید که معامله روی آن انجام شده است؛ مثلاً «خرید بیت کوین در شبکه لایتنینگ» یا «فروش توکن متیک در صرافی متمرکز کوکوین».
- تاریخ و زمان: یکی از دادههای مهمی که باید برای هر معامله در دفتر معاملات خود یادداشت کنید، تاریخ و زمان دقیق انجام معامله است. همچنین، میتوانید قسمتی برای درج نظر در این بخش ایجاد کنید و درصورتی که عوامل خاص زمانی شما را به ورود به معاملهای خاص یا خروج از آن وادار کرد، آن را یادداشت کنید. برای نمونه، «من در ساعت ۱۱ صبح ۱فوریه۲۰۲۲ (۱۲بهمن۱۴۰۰) با قصد شورتکردن (فروختن) وارد معاملهای نوسانی شدم تا باتوجهبه شروع جلسه بودجه فدرال رزرو، از شرایط حاکم بر بازار استفاده کنم».
- مسیر و جهت معاملات: یادداشت کنید که چه موقعیتی در معامله خود اتخاذ کردهاید. بنویسید که معاملهتان لانگ یا شورت است. همچنین، برای دقیقتربودن آن بهتر است تایمفریم احتمالی معامله را هم یادداشت کنید. این امر به شما کمک میکند اگر در معامله اشتباه کردهاید، بتوانید در پایان تایمفریم بهراحتی از آن بگذرید.
- قیمت ورود و قیمت خروج و حد ضرر: این سه مورد را حتماً در ژورنال یادداشت کنید. همانطورکه میدانید، قیمت ورودوخروج برای بررسی عملکرد معامله از اهمیت ویژهای برخوردار است. حد ضرر هم برای زمانی مفید است که معامله بهنفعتان پیش نرفته است. با حد ضرر میتوانید سقفی برای میزان ضرر خود تعیین و از زیان بیشتر جلوگیری کنید. درعینحال، با نوشتن حد ضرر متوجه میشوید که آیا این معیار را بهدرستی انتخاب کرده بودید یا خیر.
- اندازه معامله: این مورد نشان میدهد که چه درصدی از «مبلغ قابلمعامله» خود را وارد معاملهای خاص کردهاید. درواقع، اندازه معامله میزان ریسکتان را اندازهگیری میکند. فرض کنید کل مبلغی که قصد دارید وارد بازار کنید، ۱۰۰ دلار است. اگر تصمیم بگیرید که ۷۰ دلار از این میزان را وارد معامله نوسانی بیت کوین کنید، درواقع ۷۰ درصد از مبلغ قابلمعاملهتان را در یک معامله واحد بهخطر میاندازید.
- سود یا زیان: بدیهی است که یکی از موارد مهمی که باید در ژورنال خود ثبت کنید، نتیجه معامله است. این موضوع به شما در ارزیابی سود یا زیان کل در بازه زمانی خاص، مانند یک هفته یا ماه معاملاتی کمک میکند.
- افکار: بخش افکار شامل طیف وسیعی از عوامل کیفی گوناگونی میشود که در ورود به معامله یا خروج از آن مؤثر هستند. مواردی همچون اخبار فاندامنتالی که خارج از بحث نمودارهای قیمت منتشر میشوند و ابزارهای بهکاررفته برای هر معامله مانند سطوح حمایت و مقاومت و سایر توضیحات را میتوان در این بخش اضافه کرد. بدینترتیب، هنگامیکه معامله خاصی را در نظر میگیرید، فرایند فکری پشت آن را بهتر درک میکنید. برای مثال، میتوانید برای معامله خود بنویسید: «معاملات نوسانی بیت کوین پس از جهش قیمت از میانگین متحرک ۵۰روزه.»
بهترین نرمافزارهای ژورنال معاملاتی
در این بخش، بهترین نرمافزارهای ژورنالهای معاملاتی دردسترس را معرفی و با مقایسه ویژگیها و هزینه احتمالی اشتراک و داراییهای پشتیبانیشده، آنها را ارزیابی میکنیم.
مایکروسافت اکسل
مایکروسافت اکسل ابزار اصلی معاملهگرانی است که قصد دارند اولین ژورنال معاملاتی خود را ایجاد کنند. ژورنال معاملاتیای که با ایجاد صفحه گسترده در اکسل میسازید، قابلیتهای زیادی دراختیارتان قرار میدهد. همچنین، میتوانید الگویی پیشفرض برای ایجاد این صفحه گسترده از اینترنت دانلود کنید. اگر به اکسل مسلط باشید، راحتتر میتوانید ژورنالتان را آماده کنید؛ اما اگر با توابع و جزئیات اکسل چندان آشنا نیستید، باید ابتدا مدتی با آزمون و خطا و بررسی روشهای مختلف، کار با آن را یاد بگیرید. درنهایت، صفحهای که آماده میکنید، حتماً چند بار بازبینی کنید؛ چراکه یقیناً نمیخواهید هیچ اشتباهی تاریخچه دقیق معاملاتتان را مخدوش کند.
هزینه اشتراک این برنامه: رایگان
داراییهای پشتیبانیشده این برنامه: تمام داراییها و بازارهای مالی
سایکوئیشن
سایکوئیشن (PsyQuation) از ابزارهای مبتنیبر هوش مصنوعی برای کمک به بهبود عملکرد معاملاتی و تصمیمگیریهای معاملاتی بهتر تریدرها استفاده میکند. «امتیاز سایکوئیشن» (PsyQuation Score) که در تصویر بالا مشخص شده، ابزار ویژه این پلتفرم است که مهارت معاملاتیتان را ردیابی میکند. با کمک این امتیاز، میتوانید عملکرد خود را با عملکرد سایر تریدرها مقایسه کنید. ژورنال معاملاتی سایکوئیشن از معیارهای مهمی همچون قیمت حد ضرر، قیمت برداشت سود، مدتزمان معامله، کارمزد، نوع سفارش و بسیاری موارد دیگر پشتیبانی میکند.
هزینه اشتراک این برنامه: رایگان برای حسابهای استاندارد، طرح پریمیوم بدون نیاز به پرداخت هزینه و فقط با بازکردن حساب کاربری در پلتفرم اکسی
داراییهای پشتیبانیشده این برنامه: همه داراییهای پلتفرم متاتریدرفور (MT4)
تریدمتریا
تریدمتریا (Trademetria) تمام آن چیزی که برای بهبود عملکرد معاملاتیتان نیاز دارید، دراختیارتان میگذارد. این ابزار به شما اجازه میدهد بر چندین معیار در چندین حساب مختلف نظارت کنید. امکان ایجاد نمودار و بکتست (آزمایش مجدد نمودارهای گذشته) و اتصال به بیش از ۱۴۰ پلتفرم معاملاتی از دیگر ویژگیهای تریدمتریا هستند.
هزینه اشتراک این برنامه: رایگان (با ویژگیهای محدود)، طرح اولیه ۲۹.۹۵ دلار در ماه، طرح پیشرفته ۳۹.۹۵ دلار در ماه
داراییهای پشتیبانیشده این برنامه: سهام، قراردادهای اختیار معامله، معاملات آتی، فارکس، ارزهای دیجیتال و معاملات CFD
تریدزویز
تریدزویز (TradesViz) ابزاری آنلاین برای ایجاد ژورنالهای معاملاتی است که طیف وسیعی از امکانات و قابلیتها را برای ارزیابی نمودارها و عملکرد تریدرها دراختیار کاربران قرار میدهد. یکی از ویژگیهای اصلی تریدزویز امکان تحلیل و ترسیم نمودار پس از معامله با بیش از ۷۰ نمودار پایه متفاوت است که میتوان از آنها برای افزایش دقت و کنترل روی دادههای معاملاتی استفاده کرد.
هزینه اشتراک این برنامه: رایگان (با ویژگیهای محدود)، طرح اولیه ۱۰.۴۹ دلار، طرح ویژه ۱۵.۷۴ دلار
داراییهای پشتیبانیشده این برنامه: سهام، قراردادهای اختیار معامله، معاملات آتی، ارز دیجیتال و فارکس
بیشتر بخوانید: بلاکچین و هوش مصنوعی مولد: تیم رویایی فناوری
تریدرسینک
تریدرسینک (TraderSync) نرمافزاری مخصوص ایجاد ژورنالهای معاملاتی است که با تکیه بر فضای ابری کار میکند. این نرمافزار را میتوانید در نسخههای مختلف برای دسکتاپ و تلفنهمراه (اندروید و iOS) بارگیری کنید.
تریدرسینک با استفاده از هوش مصنوعی، کار را برای معاملهگران آسانتر کرده است. با این ابزار، دیگر نیازی نیست بهصورت دستی صفحه معاملاتی خود را هرروز بهروزرسانی کنید؛ چراکه ابزار یادشده بهصورت خودکار بهروزرسانی را برایتان انجام و نتیجه را در قالبی ساده دراختیارتان قرار میدهد.
ناگفته نماند اگر در ایران زندگی میکنید، احتمالاً مشکل اصلی شما برای استفاده از این نرمافزار مدتزمان رایگانبودن آن است؛ چراکه تنها ۷ روز میتوانید از ویژگیهایی همچون نمودارهای معاملاتی، تحلیل ویژه معاملات، امکان بهاشتراکگذاری معاملات و گزارش عملکرد استفاده کنید. پس از این مدت، باید با استفاده از کارت اعتباری اشتراک این پلتفرم را بخرید.
هزینه اشتراک این برنامه: ۷ روز رایگان، طرح پیشرفته ۲۹.۹۵ دلار در ماه، طرح پریمیوم ۴۹.۹۵ دلار در ماه، طرح الیت ۷۹.۹۵ دلار در ماه
داراییهای پشتیبانیشده این برنامه: سهام، قراردادهای اختیار معامله، معاملات آتی، ارزهای دیجیتال و فارکس
تریدرویو
تریدرویو (Tradervue) یکی از اولین پلتفرمها برای ایجاد ژورنال معاملاتی آنلاین محسوب میشود که هنوزهم در بین بسیاری از مؤسسههای حرفهای بسیار محبوب است. این پلتفرم بر سه پایه ژورنال معاملاتی و ارزیابی معاملات و بهاشتراکگذاری معاملات کار بنا نهاده شده است.
تریدرویو در ابتدا طرح اشتراک رایگانی با ویژگیهای محدود و امکان رهگیری حداکثر ۳۰ معامله در ماه ارائه میکند که پسازآن میتوانید با پرداخت هزینه از سایر مزایای این پلتفرم هم بهرهمند شوید. البته باید اشاره کنیم که اگر فقط به بازارهای کریپتو علاقهمندید، احتمالاً باید به فکر استفاده از پلتفرمهای دیگر باشید؛ زیرا تریدرویو از معاملات ارزهای دیجیتال پشتیبانی نمیکند.
هزینه اشتراک این برنامه: رایگان (با ویژگیهای محدود)، طرح نقرهای ۲۹ دلار در ماه، طرح طلایی ۴۹ دلار در ماه
داراییهای پشتیبانیشده این برنامه: سهام، قراردادهای اختیار معامله، معاملات آتی و فارکس
اجوُنک
اجوُنک (Edgewonk) یکی دیگر از ابزارهای قدرتمند برای ایجاد ژورنال معاملاتی آنلاین است که به شما کمک میکند معاملات را بهدرستی تحلیل کنید و ژورنال کاملاً سفارشی خود را بسازید و از ویژگیهای گیمیفیکیشن (بازیپردازی) در تحلیل نمودارها استفاده کنید. شایان ذکر است این پلتفرم از داراییهای بسیاری پشتیبانی میکند.
با بهکارگیری یک فضای ذخیرهسازی ابری مبتنیبر وب و یک رابط کاربری جذاب، اجوُنک به کاربرانش اجازه میدهد در هر مکان و با استفاده از هر دستگاهی از ویژگیهای بسیار پیشرفتهای برخوردار شوند. بااینحال، این پلتفرم هم احتمالاً برای کاربران داخل ایران چندان کارآمد نخواهد بود؛ زیرا طرح رایگان آن لغو شده است و درحالحاضر، کاربران این پلتفرم فقط میتوانند از طرح حرفهای با قیمتی حدود ۱۴ دلار در ماه استفاده کنند.
هزینه اشتراک این برنامه: طرح حرفهای ۱۶۹ دلار در سال
داراییهای پشتیبانیشده این برنامه: فارکس، سهام، قراردادهای آتی، معاملات CFD، بورس کالا و ارزهای دیجیتال
بیشتر بخوانید: برچسب سفید برای نئوبانکها: راهکاری سریع برای راه اندازی محصولات بانکی دیجیتال
مزایای داشتن ژورنال معاملاتی
برای ایجاد ژورنال معاملاتی و بررسی آن، باید زمان صرف کنید. البته کاملاً واضح است که مرور اشتباهها و نقصهای شخصی چندان دلچسب نیست. باوجوداین، در این بخش به چند مزیت مؤثر و کارآمدی اشاره میکنیم که دفتر معاملاتی میتواند در روند معاملهگریتان داشته باشد. با دانستن این نکات، احتمالاً بیشتر متوجه میشوید که چرا باید برای ایجاد ژورنال معاملاتی خود را اندکی بهزحمت بیندازید.
- ارزیابی ضعفها و قوتها: زمانیکه پولتان را وارد بازار میکنید، هیچ روشی برای آزمون و خطا یا شبیهسازی معاملات نخواهید داشت. بنابراین، نمیتوانید معاملاتتان را مشاهده و ارزیابی کنید. ژورنال معاملاتی، خصوصاً اگر تازهکار باشید، بهترین راه برای سنجش بیطرفانه عملکرد معاملاتی و شناسایی ضعفها و قوتهایتان است. با داشتن این ژورنال، متوجه میشوید که در کدام موقعیتها عملکرد بهتری دارید و بهترین استراتژی معاملاتی برایتان کدام است.
- عملکرد سنجشپذیر: در راستای شناسایی ضعفها و قوتها، باید بگوییم ژورنال معاملاتی همهچیز را بهشکلی سیاهوسفید و در قالب اعداد به شما نشان میدهد. بدینترتیب، دید واضحتر و دقیقتری درباره عملکردتان خواهید داشت و استراتژیهایتان را بهتر ارزیابی خواهید کرد و در آینده چهارچوب معاملاتی کارآمدتری خواهید داشت.
- شناسایی الگوهای رفتاری: دفترچههای معاملاتی به تریدرها کمک میکند با تأمل روی معاملات خود، الگوهایی را تشخیص دهند که بهصورت ناخودآگاه در بازار تکرار میکنند. برای نمونه، رفتارهای معاملاتی احساسی و هیجانی، چه سودآور باشند چه زیانآور، اگر در حین معامله شناسایی نشوند، میتوانند مانع بزرگی بر سر راه تریدتان باشند. اگر معاملهگران متوجه آنها نباشند، در بلندمدت بهراحتی تسلیم تأثیر منفی آنها خواهند شد. با داشتن ژورنال معاملاتی میتوانید رفتار معاملاتی خود را بهتر کنترل و استراتژیهای خود را بهجای احساس و هیجان برمبنای منطق و عملکرد بنا کنید.
- ایجاد ثبات در استراتژیها: دو مزیت قبلی در این مورد با یکدیگر ترکیب میشوند. هنگامیکه عملکرد معاملاتیتان را بهدرستی ارزیابی کردید و رفتارهای احساسی خود را در بازار تحتکنترل گرفتید، معاملات شما براساس استراتژیهایی مبتنیبر عدد و رقم شکل میگیرند. این امر به شما کمک میکند با تمرین کافی بتوانید استراتژیهای مناسب را تکرار کنید و روندی ثابت و سودآور را در معاملاتتان بهکار بگیرید. ثبات در استراتژیهای معاملاتی به معاملهگران کمک میکند تا حتی در بازارهای نزولی و سایر شرایط نامطمئن بازار، کنترل احساسات و افکار خود را بهدست بگیرند. اگر استراتژی ثابتی برای سرمایهگذاری نداشته باشید، ممکن است درگیر هیجانهای بازار شوید و در زمانی نامناسب تصمیمی نادرست بگیرید.
- اجتناب از معاملات آنی و هیجانی: مشابه مزیت قبلی، داشتن ژورنال معاملاتی به معاملهگران کمک میکند تا برای کسب سود در بازار عجولانه تصمیم نگیرند. درصورتیکه برنامه و استراتژی ثابتی برای معاملاتتان پیش نگیرید، این احتمال وجود دارد در دام تصمیم احساسی بیفتید. در این صورت، اغلب برای جبران ضرر بهطور شتابزده و هیجانی دست به عمل میزنید. در اغلب مواقع، نتیجه اقدام عجولانه نه سود، بلکه ضرر بیشتر است. اگر بخواهیم سادهتر بگوییم، معاملات هیجانی مانند بازی با آتش است. اینجاست که داشتن ژورنال معاملاتی میتواند شما را درباره این خطر هوشیارتر و احساس و هیجان را از معادله ترید شما خارج کند.
جمعبندی
در این مطلب، به مفهوم ژورنال معاملاتی یا دفتر معاملاتی و چگونگی استفاده از آن نگاهی انداختیم و با روشهای ایجاد ژونالهای معاملاتی مفید و مؤثر آشنا شدیم و به برخی از نرمافزارهایی اشاره کردیم که میتوانند به شما در ایجاد این دفتر معاملاتی کمک کنند. همچنین، مزایای ایجاد و استفاده از ژورنال معاملاتی را باهم مرور کردیم. ژورنال معاملاتی میتواند به گنجینهای اساسی و ارزشمند از دادههایی تبدیل شود که برای بهبود عملکرد خود بهکار میگیرید. این دفترچه ساده دو عنصر مخرب احساسات و تعصب را از معاملات شما حذف میکند تا بیشتر بتوانید از اعداد و ارقام بهره بگیرید.
اگرچه در این مقاله به برخی از نکات کارآمدی اشاره کردیم که میتوانید در دفترچه معاملاتی خود بگنجانید، بازهم باید تأکید کنیم که ژورنالهای معاملاتی الگوی ثابتی ندارند و تمام معیارهایی که درباره معاملاتتان ثبت و پیگیری میکنید، به میزان نیاز شما و مواردی وابسته است که قصد دارید آنها را بهبود دهید. در پایان، فراموش نکنید که ایجاد ژورنال معاملاتی فقط گام اول است و بررسی منظم و مداوم آن هم به همین اندازه اهمیت دارد. مطمئن باشید زمانی که صرف تهیه و بررسی یادداشتهای معاملاتی خود میکنید، قطعاً درادامه راه، در زمان و سرمایه شما صرفهجویی خواهد کرد.
منبع: ارزدیجیتال
بیشتر بخوانید: مقابله با درهی عجیب و غریب (uncanny valley) هوش مصنوعی مولد