مروری بر نقش کسب و کارهای دانش‌بنیان در اثربخشی تولید

مختار رنجبر; پژوهشگر

حرکت به سوی نوآوری و ایجاد تغییر در ترکیب محصولات و خدمات در قلمرو فعالیت های یک کسب و کار دانش بنیان قرار دارد; از این رو کسب و کارهای دانش بنیان نقش مهمی در اثربخشی تولید، تبلور دانش در محصولات و خدمات جدید و ارتقاء سطح اقتصاد و رفاه ایفا می‌کند.

 در دنیای پرتحول امروز، دانش و نوآوری اساسی ترین عامل پیشرفت در عرصه های صنعتی و اقتصادی محسوب می گردد.

اقتصاد یک کشور وقتی شکوفا می شود که بستر لازم برای نوآوری و حضور در بازارهای رقابتی جهانی فراهم شود. حرکت به سوی نوآوری و ایجاد تغییر در ترکیب محصولات و خدمات در قلمرو فعالیت های یک کسب و کار دانش بنیان قرار دارد. از این رو کسب و کارهای دانش بنیان نقش مهمی در اثربخشی تولید، تبلور دانش در محصولات و خدمات جدید، ارتقاء سطح اقتصاد و رفاه، تولید ثروت و ارزش افزوده در یک جامعه ایفا می کند.

دانلود فایل PDF و مشاهده عناوین ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” شماره ۱۶، دی‌ماه۱۴۰۰

هر اندازه که یک بنگاه اقتصادی دانش بنیان از دانش در ساختار خود بیشتر استفاده کند، بر ارزش آن افزوده شده و چرخه تکامل یافته تری از بالندگی به وجود می آورد. کسب و کارهای دانش بنیان نقش کلیدی در ایجاد و توسعه اقتصاد دانش محور دارند. در کسب و کارهای دانش بنیان، رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال، متناسب با ظرفیت نوآوری تحقق می یابد.

به این معنی که دستاوردهای تحقیق و توسعه به طور پیوسته از طریق سرمایه گذاری به محصول، فرآیند و یا سیستم های نوین تبدیل می گردد و دسترسی به ظرفیت های سرمایه گذاری برای کارآفرینان و پژوهشگران افزایش یافته، و این عامل مهمی در ایجاد نوآوری و بهره برداری از توان فناوری در اقتصاد ملی است.

دانش به عنوان یکی از نیروهای بسیار موثر در تحولات اقتصادی و اجتماعی به شمار می آید و به عنوان یک کالای عمومی محسوب می گردد، زیرا می توان دانش را بدون کاهش و استهلاک با دیگران به مشارکت گذاشت.

به این ترتیب، دانش به عنوان یک منبع دائمی همواره در اختیار بنگاه های اقتصادی قرارگرفته و با مشارکت مکرر در فرآیندهای گوناگون تولیدی و خدماتی، سبب افزایش مزیت رقابتی و ایجاد ارزش افزوده و توسعه پایدار می شود.

کسب و کارهای دانش بنیان، بنگاه های اقتصادی هستند که با خلق دانش و نوآوری جهت ایجاد ارزش در محیط رقابتی به فعالیت مشغول هستند. ارزش آفرینی برای مشتریان و مدیریت آن یکی از عوامل کلیدی موفقیت و بقای این کسب و کارها می باشد.

جهت مشاهده و دانلود ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” اینجا کلیک نمایید.

همچنین این کسب و کارها در تبیین و مدل سازی فرآیندهای تولید، تحقیق و توسعه، غنی سازی علمی و فنی، آموزش، پرورش و توسعه انسانی، انتقال دانش و نشر و اشاعه نوآوری در کشور نقش مهمی ایفا می کنند.

ایده های نو (ایده محوری)، قابلیت تجاری سازی ایده و رقابت پذیر بودن از ویژگی های اساسی کسب و کارهای دانش بنیان می باشد. ایده پردازی مقدمه فرآیند نوآوری بوده و تولید ایده های جدید یک منبع مهم نوآوری در داخل سازمان است.

در این بین علاوه بر این که کسب و کارهای دانش بنیان از دارایی های دانشی خود به عنوان مزیت رقابتی استفاده می کنند، سودآوری آن ها نتیجه تجاری سازی ایده ها و نوآوری های جدیدی است که حاصل تعامل دارایی های فیزیکی و سرمایه دانشی است. بنابراین مدیران کسب و کارهای دانش بنیان به خوبی واقفند که دارایی های دانشی بنگاه شان، روز به روز نقش مهم تری در بقای کسب و کار آنها ایفا می کند.

در شرکت های دانش بنیان از آنجا که مجموعه ای از مهارتها، توانایی ها و افراد متخصص در کنار هم هستند، خلاقیت و نوآوری در این شرکت ها در اوج قرار می گیرد و این امر در توسعه فن آوری و رونق اقتصادی جامعه نقش اساسی ایفا می کند.

از آنجا که به بازار رسانیدن یک محصول تضمین کننده موفقیت و بقای سازمانها می باشد، تجاری سازی به عنوان یک عامل حیاتی فرآیند تبدیل فناوری به محصولات کاربردی مطرح می شود. در فرآیند تجاری سازی فناوری عوامل متعددی موثرند که مهمترین آن ها عبارت است از: فرصت ها، ایده، خلاقیت و نوآوری، طرح تجاری کسب و کار، سرمایه انسانی و نام و نشان تجاری.

محتوی بیشتر از اقتصاد دیجیتال:

• اقتصاد دیجیتال و اقتصاد کلاسیک چه تفاوت‌هایی دارند؟
• اقتصاد آفرینش‌بنیان

امروزه، سازمان‌ها به طور دائم در تلاشند تا خود را از رقبایشان متمایز سازند. در این میان شرکت های دانش بنیان دارای قابلیتهای مهمی چون رقابت مثبت، زایش و توسعه هستند و متناسب با اقتصاد در حال رشد می باشند. مهمترین ویژگی یک سازمان دانش بنیان، پایداری آن در مقابل تحولات جهانی است.

توان رقابتی این شرکت ها به عوامل زیادی از جمله به توانمندی های فناوری آنها بستگی دارد. توسعه شرکت های دانش بنیان به خاطر نوآوری در فناوری است که منجر به رقابت می شود. این شرکت ها بازارهای جدید را با ارائه فناوری های نوین تسخیر می کنند. شرکتهای دانش بنیان توانمندی ویژه ای در استفاده از فناوری برای رشد سریع دارند.

افزایش ظرفیت تولید همواره مورد توجه اقتصادانان بوده و یکی از معیارهای عملکرد کلان اقتصادی می باشد. مطالعات اولیه به طورعمده بر نقش اساسی عوامل فیزیکی تولید مانند سرمایه فیزیکی و نیروی کار در فرآیند تولید تأکید دارند، اما در اقتصاد مدرن امروز مفهوم سرمایه انسانی و سرمایه فکری از اولویت بالاتری برخوردار می باشد و یکی از مهمترین عوامل بهره وری منابع تولید، دانش محسوب می شود.

در نتیجه می توان از کسب و کارهای دانش بنیان به عنوان عامل مهمی در افزایش بهره وری و رشد اقتصادی نام برد. مطالعات نشان می دهد آموزش و بهسازی منابع انسانی، نظام ابداعات و اختراعات، زیر ساخت های اطلاعات و نظام های اقتصادی و نهادی، محورهای اثرگذار بر رشد اقتصادی از منظر اقتصاد دانش بنیان هستند.

با وجود رشد و پیشرفت علمی کشور در سالهای اخیر و در راستای آن ایجاد پارک های علمی و فناوری، مراکز رشد و مراکز کارآفرینی در دانشگاه ها، تأسیس بنگاه ها و شرکتهای اقتصادی دانش بنیان و راه اندازی کسب و کارهای دانش بنیان در کشور، متاسفانه حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان شتاب مناسبی نداشته است.

بنابراین می توان گفت با توجه به اهمیت و نقشی که کسب و کارهای دانش بنیان در رشد اقتصادی کشورها، به ویژه کشورهای پیشرفته دارند، در کشور ما هنوز به جایگاه واقعی و اساسی خود دست نیافته اند و باید جهت راه اندازی، توسعه و ترویج کسب و کارهای دانش بنیان تلاش جدی تری صورت گیرد و حمایتهای لازم از ایجاد این گونه کسب وکارها انجام شود تا کسب و کارهای دانش بنیان به جایگاه اصلی خود در بازار کار و اقتصاد راه یابند و نقش مطلوب خود را جهت رشد اقتصادی کشور ایفا نمایند.

با توجه به نامگذاری سال ۱۴۰۱، توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی با عنوان سال تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین، مشخص می شود که اولویت و مسئله جدی کشور، مسئله تولید است، پس این شعار از سوی معظم له انتخاب شده است؛ چرا که تولید و توسعه آن کلید حل مشکلات اقتصادی کشور می باشد و اختصاص شعار چند سال متوالی به مبحث تولید، بیانگر این حقیقت است که تولید ملی، مهم ترین مساله کشور است و ایشان بر حوزه اقتصاد و پیشرفت و شکوفایی کشور تاکید دارند و در سال جدید پایه تولید را فعالیت های دانش بنیان و اشتغال آفرین قرار دادند.

جهت پرداختن به ایده‌های تجاری‌محور در مراکز علمی، واحدهای فناور که در مرکز رشد دانشگاهی مستقر می شوند، ضمن بهره مندی از مزایای عمومی مانند فضای کارگاهی، آزمایشگاهی و اداری، از امکانات خاص این مرکز شامل مشاوره علمی و فنی در جهت رفع مشکلات فنی و تجاری سازی نتایج تحقیقات، خدمات فناوری اطلاعات، حمایت های مالی و اعتباری، امکان استفاده از خدمات آزمایشگاه های مرجع، معرفی به منظور شرکت در دوره های آموزشی و نمایشگاه های تخصصی داخل و خارج از کشور و معرفی به منظور استفاده از تسهیلات مالی سیستم بانکی کشور نیز برخوردار می‌شوند.

از سوی دیگر با توجه به موقعیت استراتژیک و وجود زیرساخت‌های مناسب منطقه، سرمایه گذاری در صنایع بالادستی آلومینیم، سرمایه گذاری در صنایع پتروشیمی، شیمیایی و معدنی با محوریت شرکت های دانش بنیان، تولید مواد آرایشی و بهداشتی، تولید و فرآوری محصولات کشاورزی به شیوه های مدرن و … می تواند در زمینه اشتغال آفرینی، نقش بسزایی ایفا نماید.

منبع: فارس