چه کشورهایی در فعالیت اقتصادی با داده و داده‌کاوی پیشرو خواهند بود؟

درحالی‌که چین و آمریکا می‌توانند دو ابرقدرت هوش مصنوعی جهان باشد، منابع داده نمی‌توانند در چند نقطه کانونی محدود در انحصار چند کشور باشند،‌ مثل همان الگویی که انحصارهای کشورهای نفتی در دوران گذشته داشتند

چه کشورهایی جزو رتبه‌های برتر تولیدکنندگان داده هستند؟ گذشته از این، مؤسسه مکنزی پیش‌بینی کرده است که اپلیکیشن‌هایی که سرشار از داده‌ها هستند و با هوش مصنوعی کار می‌کنند تا سال ۲۰۳۰ در سطح اقتصاد جهانی گردش مالی‌ای در حدود ۱۳ تریلیون دلار داشته باشند. این میزان از ارزش اقتصادی می‌تواند نظم جهانی آینده را بازتعریف کند و نقش داده در آن، خیلی پررنگ‌تر از نقشی باشد که تولید نفت در حال حاضر در عرصه جهانی دارد و هرکه آن را کنترل کند، در نقش رهبر جهانی ظاهر خواهد شد.

درحالی‌که چین و آمریکا می‌توانند دو ابرقدرت هوش مصنوعی جهان باشد، منابع داده نمی‌توانند در چند نقطه کانونی محدود در انحصار چند کشور باشند،‌ مثل همان الگویی که انحصارهای کشورهای نفتی در دوران گذشته داشتند. بلکه در اقتصاد آینده، کشورها باید اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی و منابع داده متنوع و گوناگونی داشته باشند و بازیگرانی وارد عرصه اقتصادی جهانی شوند که نقش آن‌ها در حال حاضر پیش‌بینی‌ناپذیر است. نظم نوین جهانی در حال شکل‌گیری براساس پیچیدگی‌هایی است که خیلی پیچیده‌تر از ساختار ساده دوقطبی است،‌ به‌خصوص به این علت که داده‌ها درحال تولید در مقیاسی خیلی وسیع‌تر از چیزی هستند که به ذهن خطور می‌کند.

ما با کشیدن نقشه تحول دیجیتال و رقابت‌پذیری دیجیتال در کشورهای مختلف در سرتاسر جهان تلاش کردیم عمیق‌ترین و گسترده‌ترین ذخایر داده‌های مفید را مکان‌یابی کنیم. برای هوش مصنوعی ضروری است که از مدل‌های یادگیری ماشینی استفاده کند. برای این کار خوب است که تمایزی بین مقادیر خام داده و معیاری قایل شویم که ما آن را «تولید ناخالص داده‌ای» می‌نامیم، یعنی یک نسخه از یک تولید ناخالص داخلی جدید. برای اینکه بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تولید ناخالص داده‌ای جهان را شناسایی کنیم، از چهار معیار استفاده کردیم:

• مقدار: مقدار مطلق اینترنت پهن‌باندی که در هر کشور استفاده می‌شود، شاخصی برای داده‌های خام تولیدشده.
• استفاده: تعداد کاربران فعال در اینترنت، شاخصی برای رفتارها و نیازها و پیش‌زمینه‌های مصرف.
• دسترسی: باز بودن نهادی جریان‌های داده‌ای در نقش راهی برای دسترسی به داده‌های تولیدشده در هر کشور که باعث می‌شود استفاده و دسترسی گسترده‌تری توسط محققان هوش مصنوعی و نوآوران و اپلیکشن‌های گوناگون داشته باشند.
• پیچیدگی: مقدار مصرف سرانه اینترنت پهن‌باند، شاخصی از فعالیت دیجیتالی پیچیده و چندسطحی.

چند نکته را باید در نظر داشت. اول اینکه ما فهمیدیم ردیابی دیجیتالی‌ای که با رایانه‏های در سراسر جهان انجام می‌شود گستره بسیار وسیعی از فعالیت‌ها را در بر می‌گیرد، از ارسال پیامک‌ها تا انجام تراکنش‌های مالی. نکته دوم اینکه بین کشورهای مختلف در اینکه داده‌های خصوصی چطور در مؤسسات به اشتراک گذاشته می‌شوند تفاوت وجود دارد و به همین ترتیب تفاوتی وجود دارد در اینکه چطور هویت دیجیتالی افراد می‌تواند کم کند که افراد با فعالیت‌های دیجیتال به یکدیگر متصل شوند. ما کشورهایی را برای تحقیق خودمان انتخاب کردیم که بیشترین همکاری را در اقتصاد دیجیتالی جهانی داشته باشند و نیز کشورهایی را انتخاب کردیم که سرعت اینترنت قابل‌قبول و همچنین فعالیت اقتصادی دیجیتالی بالایی داشته باشند.

سپس براساس این معیارها کشورهای را که انتخاب کرده بودیم با هم مقایسه کردیم. البته در طول تحقیق،‌ خود معیارها هم تغییر کردند و ما به این نتیجه رسیدیم که دسترسی معیار بنیادی در این رده‌بندی باید باقی بماند. در بین کشورهای منتخب، آمریکا در هر سه معیار وضعیت خوبی داشت و اگر دسترسی جهانی به داده‌های چین را که برای اپلیکیشن‌های متنی بر هوش مصنوعی آینده ضروری هستند ندیده بگیریم، وضعیت چین نیز چندان بد نبوده است. اگر اتحادیه اروپا را هم بخواهیم تحلیل کنیم، باید بگوییم که این اتحادیه تولیدکننده بزرگ داده‌ها در جهان است و با آمریکا رقابت می‌کند. در کنار چین، اعضای کشورهای عضو اتحادیه «بریک» یعنی برزیل و هند و روسیه هم می‌توانند با معیارهای عمده رتبه‌های بالایی داشته باشند، مخصوصاً تولید داده‌های خام. با این حال، این کشورها از نظر دسترسی‌پذیری وضعیت چندان مساعدی ندارند.

در این بین، کشورهای کوچک‌ترین هم هستند که نسبت به خود تولیدکنده داده‌های خوبی هستند و می‌توانند نمونه‌هایی از اقتصاد داده‌ای باشند،‌ مثل نیوزیلند یا کره جنوبی اما مشکلاتی از نظر باز بودن و تحرک جریان‌های داده دارند. به هر حال، رتبه‌بندی ما از کشورهای دارای اقتصاد داده‌ای در سطح جهان که در سال‌های آینده خواهند توانست در نظم نوین اقتصادی دنیا جایگاه بالایی داشته باشند، به شرح زیر است:

۱. آمریکا/ ۲. بریتانیا/ ۳. چین/ ۴. سوییس/ ۵. کره جنوبی/ ۶. فرانسه/ ۷. کانادا/ ۸. سوئد/ ۹. استرالیا/ ۱۰. جمهوری چک/ ۱۱. ژاپن/ ۱۲. نیوزیلند/ ۱۳. آلمان/ ۱۴. اسپانیا/ ۱۵. ایرلند/ ۱۶. ایتالیا/ ۱۷. پرتغال/ ۱۸. مکزیک/ ۱۹. آرژانتین/ ۲۰. شیلی/ ۲۱. لهستان/ ۲۲. برزیل/۲۳. یونان/ ۲۴. هند/ ۲۵. آفریقای جنوبی/ ۲۶. مجارستان/ ۲۷. مالزی/ ۲۸. روسیه/ ۲۹. ترکیه/ ۳۰. اندونزی

منبع: اتاق تهران از هاروارد بیزینس ریویو