انقلاب فراگیر کار الکترونیک و دورکاری

ریحانه نیک‌نام/ پژوهشگر حوزه کسب‌و‌کار

آهنگ تغییرات فناوری اطلاعات و ارتباطات شتابان بود و این روزها ویروس کرونا این آهنگ تغییرات را شتابان‌تر کرد و دیگر مجبور شدیم برای همگام شدن با شتاب و تغییر برنامه‌ریزی کنیم. باید گام برداریم در راستای هم‌گرایی پردازش اطلاعات، ارتباطات راه دور و رسانه‌های جدید. تحولات فناوری به سازمان‌ها و کسب و کار رسید و زندگی کاری کارکنان را دگرگون کرد و این‌بار این تغییرات به ایجاد الگوی روش انجام کار مبتنی بر عدم حضور شخص در سازمان ختم شد.

زمان آن فرا رسیده است که همه خود را برای سازگاری با تغییر و تحولات عصر اطلاعات و از جمله دورکاری که از الگوهای جدید و قابل‌قبول انجام کار است، آماده کنیم. دور کاری با شعار «به‌جای آوردن کارکنان به محل کار؛ محل کار را نزد کارکنان ببرید».

دریکی دو سال اخیر در سراسر جهان کاربران اینترنت افزایش خیره‌کننده‌ای داشته‌اند. در سال‌های آینده به احتمال زیاد این کاربران رشد میلیاردی خواهند داشت. هم‌اکنون بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ دنیا از این رویکرد بهره می‌گیرند و بحران اخیر ما را خواه‌ناخواه با این پیشرفت همراه کرد.

دورکاری

در دورکاری، کارکنان برای انجام وظایف محوله، می‌توانند خانه خود را تبدیل به دفترکار(بخشی از سازمان متبوع) کنند. آنان با استفاده از داده‌ها و فناوری‌های از راه دور، خدمات مورد انتظار را به سازمان خود ارائه می‌کنند. این دفترکار، کارمند و سازمان را قادر می‌کند تا با وجود فاصله فیزیکی، به محصول و نتایج مورد نیاز ناشی از انجام کار دست یابند.

در دورکاری، دورکاران وظایف خود را به‌طور مستقل و بدون دخالت دیگران انجام می‌دهند. با این وصف، دورکاری یک شیوه و سبک انجام کار است که در آن محل کار و ساعت کار کارکنان از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار است.

دورکار کسی است که کار و ماموریت خود را دور از دفترکار خود در سازمان انجام می‌دهد، حضور وی در محل سازمان معمولا یک یا دو روز در هفته بیشتر نمی‌شود و دارای ماموریت شخصی، شفاف و ساختار یافته است و دسترسی او به سازمان، همکاران و ذی‌نفعان از طریق فناوری ارتباطات و اطلاعات و ارتباطات رادیویی(مخابراتی) صورت می‌گیرد.

وضعیت این سبک کاری در جهان:

در دورکاری، فناوری اطلاعات و ارتباطات جایگزین رفت و آمد هر روزه کارکنان به محل اصلی کار می‌شود. برای مثال استفاده از پزشکان سایر کشورها برای معالجه بیماران دریک کشور نمونه‌ای از دورکاری است. هنگامی که یک فرد بیمار نیاز فوری به سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی داشته باشد؛ دیگر نیازی نیست کارکنان بخش اورژانس، دکتر رادیولوژیست را از رختخواب بیرون بکشند تا او تصاویر را بخواند. این کار توسط یک پزشک شاغل در ماورای دریاها انجام خواهد شد.

یا اینکه فرد مسوول بازدید و تهیه گزارش از واحدها یا پروژه‌های مختلف یک سازمان در شهرهای مختلف (مانند شعب مختلف یک فروشگاه زنجیره‌ای) دیگر مجبور نیست بعد از تهیه گزارش، به سازمان مراجعه کند تا گزارش خود را تحویل دهد.

می‌تواند درحین مسافرت از شهری به شهر دیگر به وسیله رایانه قابل‌حمل (لپ‌تاپ)، گزارش بازدید یا نتایج ارزیابی پروژه موردنظر و… را تدوین کند و از طریق پست‌الکترونیک به سازمان متبوع ارسال کند. مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد در بیشتر کشورهای جهان، مدیران سازمان‌ها، شرکت‌ها، کارکنان و کارفرمایان علاقه زیادی به نظام دورکاری دارند. با این وجود، دورکاری هنوز درآغاز راه است.

برخی از یافته‌ها دورکاری به این شرح است:

• ۳۹ درصد از کارکنان ایرلند درسال ۱۹۹۵ معتقد بودند که اگر تمام یا بخشی از کار خود را از طریق رایانه در خانه‌هایشان انجام می‌دادند؛ بسیار مطلوب بود. درتحقیقی دیگر ۳۴ درصد از افراد شاغل ترجیح می‌دادند که از راه دور کار کنند.

• بیش از۷۰ درصد از کارکنان فنلاند در سال ۱۹۹۵ علاقه‌مند به نظام دورکاری بودند. بیش از نیمی از کارفرمایان فنلاندی علاقه‌مند بودند تا کار از راه دور را به‌صورت قرارداد ثانوی یا کارسیار طرح کنند.

• تعداد کل کارکنان از راه دور بریتانیا بین سال‌های ۱۹۹۸ و ۲۰۰۰ حدود ۳۹ درصد افزایش یافته است.

• درسال ۱۹۹۸ نزدیک به۴۱ درصد از کارکنان کانادا معتقد بودند که کار از راه دور بسیار جذاب است.

• ۳۹ درصد از کارکنان آمریکا به کار از راه دور علاقه‌مندند. در سال۲۰۰۱ تعداد ۸/ ۲۵ میلیون آمریکایی به دور کاری مشغول بوده‌اند.

دورکاری منافع قابل‌توجهی را برای سازمان‌ها (کارفرمایان)، کارکنان، جامعه و به‌خصوص جوامع محلی به ارمغان می‌آورد.

برخی از مهم‌ترین مزایای نظام دورکاری را می‌توان در ابعاد سازمان، فرد‌ و جامعه به شرح زیرخلاصه کرد:

صرفه‌جویی در هزینه‌ها،افزایش بهره‌وری، تقویت انگیزه، توسعه فردی و مهارتی شخص به علت خودآموزی، انعطاف‌پذیری، بهبود ارائه خدمات به مشتریان،کاهش زمان تردد و هزینه آن برای سازمان، ایجاد فرصت‌هایی برای بهبود کار،ایجاد تعادل بین زندگی کاری و شخصی،ساعات کاری انعطاف‌پذیر، توسعه پایدار محیط زیست و ایجاد فرصت شغلی برای افراد با مشکلات خاص.

مفهوم انواع دورکاری: براساس محل انجام کار و مدت زمانی که دورکاران صرف انجام کار می‌کنند؛ دورکاری به گروه‌های زیرتقسیم می‌شوند:

محل دورکاری

• دورکاری درخانه: دورکارانی که در زمره این گروه قرار دارند، محل سکونت خود را تبدیل یه دفترکار و محل انجام وظایف شغلی خود می‌کنند. این گروه از رایانه و وسایل ارتباطی راه دور برای انجام کار بهره می‌گیرند.

• دورکاری سیار: دورکاران این گروه، در خارج از محل کار و نیز سکونت خود به انجام وظایف شغلی می‌پردازند. آنان درحین انجام وظیفه، به‌صورت برخط با شبکه در ارتباط هستند و معمولا کمتر از ده ساعت در هفته و خارج از محل کار و سکونت (حین مسافرت، ماموریت و…) فعالیت می‌کنند.

• دورکاری متمرکز: دورکاران این گروه در دفترکار از راه دور اعم از مراکز ارتباط از راه دور و… به فعالیت می‌پردازند.

مدت زمان دورکاری

• دورکاری تمام‌وقت: دورکاران این گروه، مدت معینی (عموما بیش از یک هفته) را که مدیران سازمان مشخص می‌کنند بدون حضور مقطعی درسازمان، به انجام وظایف شغلی خود می‌پردازد. وی در پایان مدت دورکاری به سازمان مراجعت می‌کند.

• دورکاری پاره‌وقت: دورکاران این گروه، مجری برنامه متناوب زمانی خاصی هستند که مدیران سازمان مشخص می‌کنند. مثلا ممکن است بخشی از هفته یا بخشی از روز را ازطریق دورکاری و بخش دیگر را درمحل سازمان به انجام کار مشغول باشد.

محتوی مرتبط با خدمات الکترونیکی دولت به کسب و کارها در اقتصاد الکترونیکی می خوانیم:

کاهش زمان ثبت کسب‌وکارهای جدید از ۷۲ به ۳.۵ روز
عضو کمیسیون فاوای اتاق بازرگانی: دولت الکترونیک بدون امضای الکترونیک محقق نمی‌شود
انتظار از دولت الکترونیک؛ یک کارت برای همه کارها
استارت‌آپ‌های کیف‌ پول الکترونیکی با رمز دوم پویا رونق می‌گیرند