اینترنت ملی چین (بخش دوم)

نسترن صائبی صفت

سال‌ها پیش بسیاری جوامع تصور می‌کردند که چین به دنبال ساخت یک اینترنت ملی است که با دیوار آتش بزرگ مهر و موم شده یا یک قفس غول‌پیکری است که کاملا خود را از شبکه بین‌المللی جدا کرده است. ولی توسعه روزافزون فضای سایبری نهادهای مستقر در چین خیلی از این تصورات را نقض کرده است.

لینک بخش اول گزارش: اینترنت ملی در جهان و چین(بخش اول)

در بخش اول این گزارش به بررسی اینترنت ملی در جهان و علل رویکرد برخی کشورها برای راه‌اندازی اینترانت پرداختیم و چین را به عنوان کشوری که در این زمینه بسیار موفق عمل کرده، معرفی کردیم. 

چین با اعمال «دیواره بزرگ آتش»، اینترنتی را برای شهروندانش راه‌اندازی کرده که به جای اپلیکیشن‌های پیام‌رسان خارجی مانند ایسنتاگرام، واتس‌اپ و آمازون، از نمونه‌های متعدد بومی استفاده می‌کنند. دلایل موفقیت چین در ایجاد اینترنت ملی و همچنین راه‌اندازی پیام‌رسان‌های بومی متعدد است، اما در ادامه خواهید خواند که این کشور به غیر از اینکه قسمتی از زیرساخت‌های اینترنت را به بخش خصوصی سپرده، مراودات فنی بسیاری با کشورهای پیشرفته مانند آمریکا دارد تا برنامه‌نویسان پلتفرم‌های خود را به‌روز کند. به غیر از این در قالب طرح‌های مختلف از برنامه‌نویسان و همچنین شرکت‌های خصوصی خود حمایت می‌کند تا بتواند حتی سیستم‌عامل سیستم‌های خود را نیز بومی کند. 

زیرساخت‌های اینترنت را چه نهادی ارائه می‌کند؟

مرکز نوآوری راهبردی بین‌المللی اندیشکده مستقلی در کاناداست که روی مشارکت‌های استراتژیک و سیاستگذاری‌های تاثیرگذار روی نوآوری مطالعه می‌کند و به مسائل مهم جهای در تلاقی فناوری و حاکمیت بین‌المللی می‌پردازد. این مرکز در گزارشی تحت عنوان «چگونه زیرساخت دیجیتال جهانی شده چین را درک کنیم؟» که ماه ژوئن گذشته منتشر شده، در مورد وضعیت زیرساخت اینترنت چین می‌پردازد.

در ابتدای این گزارش آمده است: هشت سال پیش، زمانی که نویسنده تحقیق خود را در مورد گسترش جهانی اینترنت چینی آغاز کرد، افراد کمی معتقد بودند که این موضوع بعد جهانی پیدا کند. برای بسیاری، چین تنها به دنبال ساخت یک اینترانت ملی (اینترنت ملی ) است که توسط دیوار آتش بزرگ مهر و موم شده باشد یا یک قفس غول‌پیکری است که از شبکه بین‌المللی جدا شده است. ولی توسعه روزافزون فضای سایبری نهادهای مستقر در چین خیلی از این افراد را گمراه کرده است.

اخیرا، جاه‌طلبی چین برای ایجاد یک زیرساخت دیجیتال جهانی با محوریت چین به موضوعی داغ در محافل علمی و سیاسی تبدیل شده و نهادهای اینترنتی مستقر در چین سرمایه عظیمی را در فضای سایبری جهانی پیش‌بینی کرده‌اند. به این معنا که براساس این گزارش، روی غول‌های بزرگ فناوری آمریکا سرمایه‌گذاری می‌کنند. به عنوان مثال، علی بابا، غول تجارت الکترونیک چین، پس از عرضه اولیه ۲۵ میلیارد دلاری سهامش در سال ۲۰۱۴، یک میلیارد دلار برای سهام کنترلی لازادا، بزرگ‌ترین شرکت تجارت الکترونیک در جنوب شرقی آسیا، هزینه کرد.

شرکت موتور جست‌وجوی بایدو به طور مشابه سرمایه‌گذاری خود را در سال ۲۰۱۴ در اوبر، شرکت اشتراک‌گذاری خودرو در آمریکا، را تائید کرد و برخی این رقم را حدود ۶۰۰ میلیون دلار تخمین زدند. در اواسط سال ۲۰۱۶، غول رسانه‌های اجتماعی تنسنت یک گروه سرمایه‌گذاری را رهبری کرد تا ۸۴ درصد از شرکت فنلاندی بازی‌های موبایل سوپرسل را به قیمت ۸/۶ میلیارد دلار خریداری کند. در نهایت این شرکت‌ها با ارزش‌های بالای بازار در سطح جهان وارد باشگاه ارزشمندترین شرکت‌های فناوری جهان شدند و در سطح غول‌های آمریکایی چون اپل، آمازون، آلفابت و فیس‌بوک قرار گرفتند. ارزش بازار علی‌بابا ۴۸۴ میلیارد دلار، تنسنت ۴۴۷ میلیارد دلار و بایدو ۸۹ میلیارد دلار تا اواسط سال ۲۰۱۸ بوده است.

این گزارش سه دلیل اصلی را برای موفقیت چین در توسعه زیرساخت‌های اینترنت و شبکه‌های اجتماعی دانسته است:

– اول اینکه حضور چین در فضای سایبری به هیچ وجه یک پدیده جدید نیست و ادعای اینکه چین اخیرا شروع به حرکت فراتر از دیوار بزرگ آتش کرده، کاملا گمراه‌کننده است. این موضوع را باید در یک چارچوب تاریخی طولانی‌تر بررسی کنیم. به طور مثال، شرکت فروشنده تجهیزات مخابراتی هواوی سفر جهانی خود را در اواخر دهه ۱۹۹۰ شروع کرد؛ یعنی مدت‌ها قبل از اینکه دولت چین در اواسط دهه ۲۰۰۰ ابتکار عمل «خروج خود از اینترنت جهانی» را به طور رسمی اعلام کند، هواوی اولین قرارداد خارجی خود را با یک شرکت هنگ‌کنگی منعقد کرده بود و دامنه بین‌المللی خود را به روسیه گسترش داده بود. پیامد این اقدام این است که در سال ۲۰۰۸، درآمد خارج از کشور هواوی بیش از ۷۵ درصد از کل درآمدش بود و آن را به طور رسمی به یک غول فناوری بین‌المللی از نظر توزیع درآمد تبدیل کرد. به طور خلاصه، تعامل چین با اینترنت جهانی یک سبقه طولانی تاریخی دارد که برای درک ما از اقدامات کنونی آن بسیار مهم است.

– دوم توجه به این نکته است که نهادهای سیاسی و اقتصادی چین تنها معماران ایجاد اینترنت بین‌المللی با محوریت چین نیستند و گسترش بیرونی صنعت اینترنت چین اغلب به عنوان یک طرح تک‌بعدی از چین به سایر نقاط جهان تلقی می‌شود. با این حال، سرمایه فراملی نقش به مراتب مهم‌تری در این فرآیند ایفا کرده است. شرکت علی‌بابا مثال گویای این موضوع است. علی‌بابا به جای اینکه یک شرکت چینی باشد، زمانی عمدتا در اختیار سرمایه‌های خارجی از جمله سافت‌بانک ژاپن و یاهو بود. علاوه بر این، بسیاری از بانک‌های سرمایه‌گذاری فراملیتی، نیروهای اصلی حمایت کننده از خرید جهانی علی‌بابا بودند. برای مثال، در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶، علی‌بابا با کمک بانک‌های سرمایه‌گذاری خارجی مانند سیتی‌گروپ، دویچه بانک، گلدمن ساکس، جی‌پی مورگان و مورگان استنلی، حدود ۳ میلیارد دلار وام‌های سندیکایی برای تامین مالی پروژه‌های خود در خارج از کشور دریافت کرد.

– سوم اینکه تلاش‌های چین برای ایجاد زیرساخت دیجیتال جهانی اقدام منسجم دولت‌محور نیست. اغلب تصور می‌کنیم که اینترنت چین تحت سلطه دولت استبدادی یکپارچه است و این دولت است که قدرت خود را روی اینترنت اعمال می‌کند. اما این تصور کاملا غلط است و اشکال پیچیده‌ای از جنگ قدرت در بین نهادهای دولتی مختلف و واحدهای سرمایه‌ اینترنتی در در لایه‌های مختلف سخت‌افزاری؛ شبکه و برنامه وجود دارد. به طور مثال، شرکت‌هایی چون هواوی، لنوو، شیائومی و ZTE پیشگامان ایجاد زیرساخت سخت‌افزاری دیجیتال جهانی چین هستند.

عموم این شرکت‌ها در طول سال‌ها از حمایت مالی و دیپلماتیک سخاوتمندانه دولت برای گسترش دامنه دسترسی خود به بسیاری از کشورهای جهان جنوب (شامل آفریقا، آمریکای لاتین و کشورهای در حال توسعه در آسیا) برخوردار بودند، اما در موارد خاص به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیک از دستور کار چین فاصله گرفته‌اند و با آن زاویه داشته باشند. پس به جای اینکه تلاش‌های چین را صرفا تحت تسلط استراتژی‌های دولتی بدانیم، باید دائما به خود یادآوری کنیم که اولویت‌ها و منافع بسیاری از نهادهای دیجیتال مستقر در چین همیشه با دولت چین همخوانی ندارد.

رشد مهندسان کامپیوتر و برنامه‌نویسان چینی

در فضای ژئوپلیتیک امروزی، شاید شرکت‌های آمریکایی به روی خودشان نمی‌آورند، ولی بیشتر کارهای مهندسی آنها در چین انجام می‌شود. این امر نشان از رشد قابل توجه برنامه‌نویسان و مهندسان کامپیوتر در این کشور دارد.

داده‌های دولت چین نشان می‌دهد که بیش از ۷ میلیون برنامه‌نویس، توسعه‌دهنده نرم‌افزار، دانشمند داده و متخصص هوش مصنوعی در شرکت‌های بزرگ فناوری چین مشغول به کار هستند و پیش‌بینی می‌شود جمعیت توسعه‌دهندگان نرم‌افزار این کشور تا سال ۲۰۲۳ بین ۶ تا ۸ درصد افزایش یابد، زیرا از هر ۱۰ فارغ‌التحصیل دانشگاهی در چین، یک نفر در رشته علوم کامپیوتر فارغ‌التحصیل‌ می‌شود.

به گزارش وب‌سایت پروتکل، هیچ داده‌ای در مورد تعداد استارت‌آپ‌های فناوری آمریکا که کار مهندسی‌اش را در چین برون‌سپاری می‌کنند، وجود ندارد، اما به گفته چند مدیر اجرایی در آمریکا، اکثر استارتاپ‌های آمریکایی یا با یک تیم جداگانه‌ای در چین کار می‌کنند یا بخش‌هایی از تجارت‌شان را به این کشور برون‌سپاری کرده‌اند. شنیده‌ها حاکی از آن است که از هر پنج استارتاپ آمریکایی، فقط یکی بدون مشارکت با چینی‌ها کار می‌کند.

دلیل این امر نیز کمبود جدی توسعه‌دهندگان نرم‌افزار در آمریکاست و استارتاپ‌های آمریکایی سعی می‌کنند از پایگاه استعدادهای مهندسی گسترده و رو به رشد چین و همچنین تخصص و پیشگامی چینی‌ها در زمینه‌هایی چون تجارت الکترونیک و ویدئوهای کوتاه آن هم با هزینه کمتری استفاده کنند.

راهکارهای دولت برای طراحی پلتفرم‌های بومی

– حمایت از نرم‌افزارهای داخلی

روزنامه «ساوث چاینا مورنینگ پست» حدود ۵ ماه پیش نوشت: دولت چین با شدت و حدت بسیاری از نرم‌افزارهای داخلی‌اش حمایت می‌کند و هر روز از مردمش می‌خواهد تا توسعه این نرم‌افزارها را تسریع کنند. از سوی دیگر از مردم خواست تا از نرم‌افزارهای توسعه‌یافته بومی استفاده کنند تا از این طریق از نوآوری داخلی حمایت کنند.

در این گزارش آمده است: تجربه به ما ثابت کرده که با درخواست، خرید یا گدایی، فناوری‌های اصلی به دست نمی‌آیند. صنعت نرم‌افزار چین بیش از هر زمان دیگری نیازمند ابتکار عمل برای نوآوری و توسعه است. دولت چین، نرم‌افزارهای خارجی را منبع تهدیدهای احتمالی خواند.

– جنبش منبع‌باز

بسیاری از شرکت‌های فناوری چین برای تقویت نوآوری در داخل کشور، به فناوری‌های منبع‌باز روی آورده‌اند. در ماه مه ۲۰۱۹، هنگامی که هواوی مجوز خود را برای استفاده از سیستم عامل اندروید گوگل از دست داد، این شرکت چینی تلاش خود را برای توسعه یک سیستم‌عامل جدید دو برابر کرد و در نهایت سیستم‌عامل جدیدی را با نام «هارمونی اواس» ارائه کرد. هواوی قصد دارد برای همه تلفن‌های هوشمند خود این سیستم‌عامل اختصاصی را قرار دهد و امیدوار است که آن را به خوبی با شبکه نسل پنجم و طرح‌های اینترنت اشیاء سازگار کند. این سیستم‌عامل منبع‌باز است؛ به این معنی که توسعه‌دهندگان می‌توانند کد منبع را کپی و ویرایش کنند و یا به اشتراک بگذارند.

از نظر دولت چین، اکوسیستم منبع‌باز در سیاست‌های صنعتی منجر به کاهش اعتماد به نفس فناوری‌های خارجی شود و این در حالی است که گسترش کنترل صادرات توسط آمریکا شرکت‌های چینی را از فناوری‌های آمریکایی دور کرده است.

جنبش منبع‌باز در چین از اوایل دهه ۲۰۰۰ تحت رهبری دولت و به عنوان سیاست جدید ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) آغاز شد، زیرا رهبران چینی مشتاق بودند که اتکای این کشور را به نرم‌افزارهای اختصاصی آمریکا کاهش دهند. در همین راستا نیز در زمان رونق دات‌کام، آکادمی علوم چین پروژه لینوکس Red Flag با بودجه دولتی راه‌اندازی شد. هدف از این آکادمی، جایگزینی ویندوز مایکروسافت با سیستم‌عامل متن‌باز لینوکس و در نهایت توسعه صنعت نرم‌افزار چین بود.

در سال‌های اخیر، مشارکت شرکت‌های فناوری چینی در جوامع منبع باز بین‌المللی به طور قابل توجهی رشد کرده است. از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸، عضویت چینی‌ها در بنیاد لینوکس بیش از ۴۰۰ درصد افزایش یافته است. در دو سال گذشته، بایدو، علی‌بابا، تنسنت و هواوی از جمله فعال‌ترین پروژه‌های منبع‌باز بودند و در بیش از ۲ هزار پروژه در گیت‌هاب (سرویس میزبانی وب) مشارکت داشتند.

– صنعت فناوری اطلاعات زیر چتر دولت

صنعت فناوری اطلاعات چین طی دو دهه گذشته با سرعت چشمگیری توسعه یافته و به سهم مهمی در تولید ناخالص داخلی این کشور تبدیل شده است. هدف چین این است که اقتصاد خود را از یک اقتصاد مبتنی بر نیروی کار ارزان به اقتصادی تبدیل کند که با نوآوری و قدرت فناوری خود در جهان شهرت دارد. از آنجا که فناوری اطلاعات یکی از هفت صنعت استراتژیک است که در این گذار نقش اساسی خواهد داشت، پیش‌بینی می‌شود که رشد سالانه کارشناسان این صنعت طی پنج سال آینده ۱۵ درصد شود.

بر اساس گزارش وزارت آمار چین، صنایع مخابرات، نرم‌افزار و فناوری اطلاعات  587/4 میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی چین در سال ۲۰۲۰ کمک کردند. رشد این صنعت در سال گذشته ۹/۱۶ درصد بود. رشد این بخش در سال ۲۰۱۹ فقط ۱/۸ درصد بیشتر از ۲۰۲۰ است که این موضوع نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری آن در مواجهه با شرایط چالش برانگیز اقتصاد جهانی است.

– فرش قرمز برای سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی

سرمایه‌گذاران خارجی مسیرهای مختلف و امیدوار کننده‌ای برای رشد در بخش تجارت الکترونیک و بازاریابی اینترنتی در چین دارند. این در حالی است که چین سال‌های زیادی را صرف توسعه صنعت فناوری اطلاعات داخلی خود کرده است تا ارزش تولید و سایر بخش‌های خود را در اقتصاد جهانی افزایش دهد. بازار داخلی عظیم چین با یک میلیارد کاربر اینترنت و ۸۸۲ میلیون کاربر گوشی‌های هوشمند این فرصت استثنائی را به شرکت‌های داخلی فناوری اطلاعات داده است تا به لطف مقررات حمایت کننده دولت توسعه پیدا کنند.

به همین دلیل، استارت‌آپ‌های کوچک‌تر آمریکایی به‌طور فزاینده‌ای در حال ایجاد امکانات تحقیق و توسعه در مکان‌های چینی خارج از مکان‌های پر زرق و برق و گران‌قیمت مانند پکن، شانگهای، شنژن و گوانگژو هستند.

برنامه‌نویسان چین؛ محبوب‌ترین در دنیا

در حالی که آمریکا، سوئیس و رژیم صهیونیستی به ترتیب با ۱۱۰ هزار، ۹۸ هزار و ۷۲ هزار دلار در سال گران‌ترین برنامه‌نویسان را دارند، برنامه‌نویسان کشورهای در حال توسعه مثل نیجریه کمترین حقوق را با ۷ هزار و ۲۵۰ دلار در سال دارند.

در هند، کشوری که شرکت‌های غربی تمایل دارند نیازهای فنی خود را به آنها برون‌سپاری کنند، میانگین حقوق برنامه‌نویسان ۷ هزار ۷۲۵ دلار در سال است.

با این حال، براساس گزارش سایت CodeSubmit، برنامه‌نویسان چینی با ۲۴ هزار دلار در سال، جزو ۹ برنامه‌نویس ارزان دنیا هستند.

منبع: ایسکانیوز

لینک بخش اول گزارش: اینترنت ملی در جهان و چین(بخش اول)

اینترنت ملی چین (بخش دوم)