یکی از بخش‌هایی که در سال‌های اخیر به‌شکل قابل ملاحظه در کشور رشد یافته،فعالیت حوزه اقتصاد دیجیتال و کسب‌وکارهای آنلاین بوده که بیماری کرونا به‌عنوان کاتالیزور،سرعت رشد آن را به‌شدت افزایش داده است.
مهدی کرامت‌فر (کارشناس اقتصادی)
انتشار گزارش رشد اقتصادی فصل اول ۱۳۹۹ توسط مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که اقتصاد ایران برای هشتمین فصل متوالی رشد منفی را تجربه کرده و ارزش تولید ناخالص داخلی در بهار سال جاری نسبت به بهار سال ۹۸ معادل ۳.۵ درصد و نسبت به بهار سال ۹۷ معادل ۱۳.۱ درصد کاهش یافته است. با توجه به شرایطی نظیر پایداری تحریم‌ها و بیماری کرونا، انتظار می‌رود که مجموع رشد اقتصادی سال ۱۳۹۹ نیز ارقام منفی را ثبت کند و به این ترتیب، برای نخستین بار در سال‌های پس از جنگ، رشد اقتصادی برای سه سال متوالی منفی شود. این آمار و ارقام، به روشنی شدت انقباض اقتصاد ایران و ضرورت تغییر پارادایم سیاست‌گذاری را نشان می‌دهد.
البته ترکیب رشد اقتصادی برای بخش‌های مختلف همگن نبوده و برخی بخش‌ها در همین دوره نیز رشد اقتصادی مثبت داشته‌اند. یکی از بخش‌هایی که در سال‌های اخیر توانسته به شکل قابل ملاحظه‌ای رشد یابد، فعالیت‌های مرتبط با حوزه اقتصاد دیجیتال و کسب‌وکارهای آنلاین بوده که با توجه به تغییر روندهای تکنولوژیک، اقتصادی و جمعیتی با اقبال گسترده مواجه شده است. هرچند که حتی تا پیش از ظهور بیماری کرونا نیز تداوم این روندها برای دهه‌های آتی پیش‌بینی می‌شد اما این بیماری به عنوان یک کاتالیزور، سرعت رشد اقتصاد دیجیتال را به شدت افزایش داد. آمار و ارقام مختلف در داخل و خارج از کشور به خوبی موید این موضوع است و به عنوان ذکر یک نمونه، براساس اطلاعات شاپرک، ارزش تراکنش‌های اینترنتی در پنج‌ماهه ابتدای سال جاری نسبت به سال گذشته معادل ۲۷۰ درصد افزایش یافته است.
حوزه تولید بازی و برنامه‌های کاربردی برای تلفن‌های همراه هوشمند، یکی از بخش‌هایی است که احتمالا می‌تواند ذیل انقلاب اخیر در اقتصاد دیجیتال، رشد قابل ملاحظه‌ای را طی سال جاری و سال‌های پیش‌رو تجربه کند. افزایش ضریب نفوذ تلفن هوشمند در ایران (۵۴ درصد در سال ۱۳۹۸)، شمار بالای جمعیت جوان، رشد دانش فنی مربوطه و توسعه اکوسیستم، رشد تجارت الکترونیک در تمامی بخش‌ها و الزامات ناشی از فاصله‌گذاری اجتماعی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، برخی از متغیرهایی هستند که این رشد را محتمل می‌کنند.
براساس گزارش منتشره توسط کافه‌بازار در رابطه با عملکرد سال ۱۳۹۸، میزان درآمد توسعه‌دهندگان بازی و برنامه (Developers) در سال ۱۳۹۸ معادل ۱۸۹ میلیارد تومان بوده (۶۹ میلیارد تومان بازی‌ها و ۱۲۰ میلیارد تومان برنامه‌ها) که رشدی ۹ برابری را طی ۵ سال اخیر نشان می‌دهد. البته این رقم صرفا سهم توسعه‌دهندگان از مبلغ پرداخت شده توسط خریدار پس از سهم کافه‌بازار را نشان می‌دهد و مجموع درآمد صنعت، احتمالا بیش از ۲۵۰ میلیارد تومان بوده است. بررسی روند درآمدی نشان می‌دهد که رشد درآمد در سال ۱۳۹۸ شتاب چشمگیری داشته و درآمد توسعه‌دهندگان در این سال بیش از ۸۳ درصد افزایش یافته و از مجموع درآمد سال‌های ۹۶ و ۹۷ بیشتر بوده است. مجموع درآمد توسعه‌دهندگان بازار از ابتدا تاکنون معادل ۴۷۷ میلیارد تومان بوده و برای داشتن یک تصویر مقایسه‌ای دقت کنید که مجموع حقوق و دستمزد پرداختی توسط شرکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش در سال ۱۳۹۸ با بیش از ۹ هزار نفر نیروی کار حدود ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است. این رقم، به خوبی ابعاد قابل ملاحظه بازار در حال رشد تولید برنامه و بازی برای تلفن‌های هوشمند را نشان می‌دهد.
طی سال ۱۳۹۸ حدود ۴ میلیون خریدار (شامل ۲.۴ میلیون خریدار جدید) اقدام به خرید از کافه‌بازار کرده‌اند و میانگین ارزش هر خرید آنان معادل ۱۲.۴ هزار تومان برای برنامه‌ها و ۶.۵ هزار تومان برای بازی‌ها بوده است. از آنجا که این ارقام نسبت به سال قبل کمتر از ۳۰ درصد افزایش یافته و رشد حقیقی ارزش هر خرید تقریبا صفر بوده، می‌توان گفت که تمایل به پرداخت افراد تقریبا ثابت بوده است و رشد درآمد فروشندگان بیشتر از ناحیه افزایش فروش (و نه افزایش قیمت) به دلیل توسعه بازار و ورود مشتریان جدید بوده است. با توجه به شرایط پس از بیماری کرونا که حداقل در ماه‌های ابتدایی با افزایش میزان خانه‌نشینی (و احتمالا استفاده بیشتر از ابزارهای دیجیتال) در کشور همراه بود، انتظار می‌رود در سال جاری شمار خریداران برنامه و بازی‌های موبایلی افزایش یافته و درآمد توسعه‌دهندگان نیز رشد محسوسی را در سال ۱۳۹۹ تجربه کند. لازم به ذکر است که شاخص جستجوی گوگل برای عبارت “خرید موبایل” توسط ایرانی‌ها در دوره پس از کرونا نسبت به قبل از آن حدود ۲۳ درصد افزایش یافته است. با توجه به این شرایط، کافه‌بازار نیز در سال جاری اقدام به سرمایه‌گذاری قابل ملاحظه بر روی شتاب‌دهنده اختصاصی خود برای تولید بازی نموده است.
از دیگر نکات مهمی که در گزارش کافه‌بازار دیده می‌شود، مساله تمرکز توسعه‌دهندگان در شهر تهران است. در سال ۱۳۹۸ بیش از ۸۷ درصد درآمد مربوط به توسعه‌دهنده‌گان برنامه و بیش از ۸۸ درصد درآمد مربوط به توسعه‌دهندگان بازی مربوط به استان تهران بوده است. این نسبت بسیار بالای تمرکز، احتمالا به خاطر تمرکز اکوسیستم استارت‌آپی کشور در شهر تهران و پیرامون دانشگاه‌هایی نظیر شریف و تهران است و ضرورت تغییر رویکرد نهادهایی نظیر معاونت علمی ریاست جمهوری، وزارت ارتباطات و وزارت علوم جهت توسعه فضا و بسترهای مناسب نظیر شتاب‌دهنده‌ها در برخی مراکز استان نظیر اصفهان، شیراز و تبریز حول مجموعه‌های دانشگاهی این شهرها را نشان می‌دهد. در کنار این موضوع نهادهایی نظیر بنیاد برکت و زیرمجموعه تخصصی آن (شرکت مدیریت ثروت ستارگان) که تاکنون بیش از ۳۰ اپلیکیشن کاربردی را تولید کرده، می‌توانند بنا به رسالت خود در راستای توسعه مناطق محروم و انجام فعالیت‌های غیرانتفاعی، اقدام به انجام حمایت‌های مشابه و ایجاد فضاهای کار اشتراکی (Co-working space) در مناطقی نظیر کرمان و سایر استان‌ها نمایند و از این طریق، محرک ایجاد مشاغل جدید و مبتنی بر اقتصاد دیجیتال (که سرریز بسیار زیادی نیز برای سایر حوزه‌ها دارند) در نقاط پیرامونی شوند.
منبع: ایبِنا
یک دیدگاه