اصطلاح اثر شبکه ای در ارزهای دیجیتال چیست؟

گردآورنده: احمد عزیزی

اثر شبکه‌ای به تأثیر تعداد کاربران یک محصول بر ارزش آن می‌گویند. مفهوم کلی اثر شبکه‌ای این است که هرچه تعداد کاربران یک محصول یا شبکه بیشتر باشد، ارزش آن نیز بیشتر است و بالعکس.

بررسی اثر شبکه ای در ارزهای دیجیتال

نمونه‌های اثر شبکه‌ای و تأثیرات مثبت و منفی آن در دنیای امروزی به‌قدری زیاد است که با یک نگاه، می‌توان چند نمونه از آن را یافت. شاید یکی از مثال‌های خوب این مسئله، شبکه اجتماعی اورکات (Orkut) باشد. اورکات یک شبکه اجتماعی مانند فیس‌بوک و اینستاگرام بود که در سال ۲۰۰۴ و پیش از فیس‌بوک و توییتر عرضه شد؛ اما نتوانست به موفقیت لازم دست پیدا کند و به فراموشی سپرده شد. البته مطمئناً عوامل دیگری نیز در این زمینه نقش داشتند؛ اما تعداد کم کاربران آن یکی از عواملی بود که ارزش آن به‌عنوان یک شبکه را تحت‌تأثیر قرار داد.

جهت دانلود و مشاهده عناوین ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” اینجا کلیک نمایید.

اثر شبکه‌ای در موضوع ارزهای دیجیتال هم اهمیت بسیار بالایی دارد. هدف نهایی ارزهای دیجیتال و بلاک چین‌ها، سازمان‌دهی و یکپارچه‌سازی میان جامعه بشری است. برای اینکه این ارزها بتوانند به هدف خود دست پیدا کنند، به پذیرش گسترده و کاربران زیاد نیاز دارند. افزایش تعداد کاربران همچنین اثرات مثبتی را برای خود آنها نیز در پی دارد. هرچه افراد بیشتری از این شبکه‌ها استفاده کنند، خدمات بیشتری هم در دسترس آنها قرار خواهد گرفت. این دقیقاً سازوکار یک اثر مرتبط با شبکه است.

چه چیزی تعیین می‌کند که کدام پروژه‌های ارز دیجیتال، در یک بخش خاص پیشرو باشند یا خیر؟ شاید تصور کنیم که بازار در بلندمدت به‌طور خودکار به سمت پروژه‌های بهتر گرایش پیدا می‌کند؛ اما قضیه به این سادگی نیست و عوامل زیادی در این موضوع نقش دارند.

توسعه‌دهندگان ممکن است محصولاتی را ایجاد کنند که از نظر فناوری خیلی نوآورانه و خلاقانه باشند؛ اما همین محصولات اگر بازار مناسبی در زمان عرضه نداشته باشند، موردتوجه قرار نمی‌گیرند.

در برخی مواقع، پروژه‌هایی که از نظر فنی پایین‌تر هستند سهم عمده‌ای از بازار را به خود اختصاص می‌دهند؛ صرفاً به این دلیل که در زمان مناسب در دسترس قرار گرفته‌اند. اینجاست که اثر شبکه‌ای تأثیر چشم‌گیر خود را نشان می‌دهد.

اثر شبکه‌ای چیست؟

اثر شبکه‌ای یک مفهوم اقتصادی است که عنوان می‌کند با افزایش کاربران یک محصول، پروژه یا شبکه، ارزش آن نیز بیشتر خواهد شد. وقتی این پدیده شکل گرفته باشد، هر کاربر جدید با ورود به شبکه بر ارزش آن محصول می‌افزاید. این مسئله به‌نوبه خود باعث ایجاد انگیزه در کاربران جدیدتر برای پیوستن به شبکه می‌شود و این چرخه به همین شکل ادامه پیدا می‌کند.

نمونه بارز اثر شبکه‌ای، تلفن است. یک فناوری مانند تلفن تنها در صورتی ارزش دارد که افراد زیادی از آن استفاده کنند. تصور کنید که تنها یک نفر در جهان تلفن داشته باشد. مسلم است که در چنین صورتی، شبکه تلفن کاربردی نخواهد داشت و شبکه‌ای که کاربردی نداشته باشد، ارزشی هم ندارد. برای ارزشمند بودن این شبکه، باید افراد زیادی به استفاده از آن روی بیاورند و هرچه تعداد کاربران بیشتر شود، ارزش آن هم به‌طور تصاعدی بالا می‌رود.

یک فناوری مانند تلفن برای افزایش ارزش، به کاربران بیشتر نیاز دارد

در روزهای ابتدایی اختراع تلفن ارزش این نوآوری بسیار پایین بود. در گذشته‌های نه‌چندان دور فقط افراد کمی در خانه‌های خود تلفن داشتند. علاوه بر این، خانه‌های آنها باید از لحاظ فیزیکی به هم متصل می‌بود تا امکان استفاده از تلفن را داشته باشند.

اما با بلوغ این فناوری، افراد بیشتری توانایی خرید تلفن را یافتند و این باعث افزایش ارزش کل شبکه شد. با افزایش تعداد کاربران، ارزش و کاربرد شبکه نیز افزایش یافت و این باعث ایجاد یک حلقه بازخورد مثبت شد؛ به‌طوری‌ که هرروزه افراد بیشتری به آن می‌پیوستند و ارزش آن به‌طور تصاعدی رشد می‌کرد.

انواع اثر شبکه‌ای در ارزهای دیجیتال

اثر شبکه‌ای دو نوع اصلی دارد: مستقیم و غیرمستقیم.

اثر شبکه‌ای مستقیم همان چیزی است که تابه‌حال درباره آن توضیح دادیم؛ یعنی حالتی که افزایش کاربران، باعث افزایش ارزش شبکه می‌شود. مثال تلفن که در قسمت قبل عنوان کردیم، نمونه خوبی از اثر شبکه‌ای مستقیم است.

اثر شبکه‌ای غیرمستقیم کمی پیچیده‌تر است. این مفهوم به تأثیرات جانبی و اضافه‌برسازمانی اشاره دارد که نوع مستقیم با خود به همراه دارد. بسیاری از پلتفرم‌هایی که ما امروزه با آنها روبه‌رو هستیم، گروه متفاوتی از کاربران را دارند. اثر شبکه‌ای غیرمستقیم به این معنی است که افزایش کاربران از یک گروه خاص، باعث افزایش ارزش پلتفرم برای کاربرانِ گروه دیگر می‌شود.

یک سرویس حمل‌ونقل آنلاین مانند اسنپ را در نظر بگیرید. افزایش تعداد مسافران در این سرویس نه‌تنها ارزش کل شبکه را افزایش می‌دهد، بلکه برای رانندگان نیز مفید است. تأثیری که افزایش کاربران اسنپ برای رانندگان دارد را می‌توان نمونه‌ای از اثر شبکه‌ای غیرمستقیم دانست. البته در بسیاری از موارد، این اثر دوطرفه است. به‌عنوان مثال، افزایش تعداد راننده‌ها نیز همین اثر مثبت را برای مسافران دارد و راحتی بیشتری را برای آنها ایجاد می‌کند.

یک پروژه با اثر شبکه‌ای قوی به توسعه‌دهندگانی ماهر برای بررسی و رفع اشکال‌های کد آن نیاز دارد؛ زیرا پای حجم بالایی از ارزش در میان است (و اعتبار خود شبکه نیز دائماً در معرض خطر است).

معرفی نمونه‌های اثر شبکه‌ای

نمونه‌های مدرن اثر شبکه‌ای در طیف متنوعی از محصولات دیده می‌شود. یکی از نمونه‌های آشکار این اثر، شبکه‌های اجتماعی است. کاربران شبکه‌های اجتماعی اغلب تمایل دارند به شبکه‌هایی بپیوندند که توسعه‌دهندگان شبکه‌های اجتماعی معروف قبلی آنها را توسعه داده‌اند. این کار افراد را ترغیب می‌کند که به تعداد محدودی از پلتفرم‌ها روی بیاورند و به‌ این‌ ترتیب، تنها چند سرویس به موقعیت‌های انحصاری می‌رسند.

اگر شرکت‌های نوپا بخواهند یک پلتفرم شبکه اجتماعی جدید را عرضه کنند، به‌سختی می‌توانند حجم لازم کاربران را بدست آورند؛ زیرا اثر شبکه‌ای پلتفرم‌های پیشرو بازار باعث برتری آنها در این رقابت خواهد شد.

مثال خوب دیگر برای اثر شبکه‌ای، سامانه‌های هوشمند حمل‌ونقل شهری هستند. به‌عنوان مثال در کشور آمریکا، شرکت‌های اوبر (Uber) و لیفت (Lyft) به‌قدری در این بازار تسلط پیدا کرده‌اند که سرویس‌های جدیدتر، عملاً امکان رقابت با آنها را ندارند. در ایران می‌توان چنین وضعیتی را در سرویس‌های اسنپ و تپسی مشاهده کرد. شبکه کاربران این دو شرکت و انحصار آنها تا حدی گسترده است که جای زیادی را برای سرویس‌های جدیدتر باقی نمی‌گذارد.

همین موضوع درباره ای‌بی (Ebay) و آمازون در حوزه فروش آنلاین، گوگل در حوزه جستجوی اینترنتی، ایر بی‌ان‌بی (AirBNB) در حوزه اجاره آنلاین، مایکروسافت در حوزه سیستم‌عامل‌های سازمانی و اپل در حوزه گوشی صدق می‌کند.

با این اوصاف، ممکن است این سؤال به ذهنتان خطور کند که آیا فقط شرکت‌های انتفاعی با مدل‌های تجاری مشخص می‌توانند به اثر شبکه‌ای دست یابند؟ خیر. ویکی‌پدیا نمونه خوبی از یک پروژه منبع باز است که اثر شبکه‌ای چشمگیری ایجاد کرده است.

منبع: تیتر برتر

بیشتر از ارز دیجیتال در اقتصادالکترونیکی:
مفهوم فورک در ارز دیجیتال چیست ؟
شوخی‌ شوخی جدی می‌شود؛ دوج کوین و معنای جدید پول
روزهای اوج دوج کوین؛ سورپرایز برای ارزهای دیجیتال
نسخه سوم یونی سواپ راه‌اندازی شد؛ این به چه معناست؟
چین در حال از دست دادن هش ریت شبکه بیت کوین است؛ آمریکا با قدرت وارد شده است
رمز ارزها و معنای جدید پول
هشدار بانک مرکزی: تنها ارز دیجیتال استخراج‌شده داخل کشور می‌تواند در پرداخت‌های ارزی استفاده شود
ارز دیجیتال کاردانو Cardano
مرور فعالیت‌های ایلان ماسک در حوزه ارزهای دیجیتال از ابتدا تاکنون
رمز ارز می‌تواند جایگزین دلار شود؟ / جایگاه ایران در اقتصاد دیجیتال جهانی کجاست؟ / اطلاعات و دیتا استراتژیک‌ترین کالا در اقتصاد نوین
طرح جامع ارزهای دیجیتال به‌زودی در مجلس قرائت می‌شود