هدررفت فرصت‌های اقتصادی با غفلت از حوزه دانش‌بنیان

حوزه دانش‌بنیان در آذربایجان‌شرقی از ظرفیت‌های ثروت‌آفرینی بالایی برخوردار است که گاه بی‌اطلاعی بخش خصوصی، مدیران واحدهای تولیدی و صنعتی و فعالان اقتصادی از آنها موجب هدررفت فرصت‌های اقتصادی و عقب‌ماندگی در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان می‌شود.

به گزارش اقتصاد الکترونیکی از ایرنا، در اقتصاد دانش بنیان که مرحله سوم توسعه اقتصادی به شمار می رود و به آن اقتصاد «پسا صنعتی» نیز گفته می‌شود، بر اهمیت اطلاعات به عنوان سرمایه غیرفیزیکی و اقتصاد دیجیتال تاکید دارد و در این نوع اقتصاد دانش منبع اصلی ثروت و تولید اقتصادی است.

موتور محرک اقتصاد دانش بنیان، شرکت های دانش بنیان هستند که نقشی کلیدی در توسعه اقتصاد دانش محور دارند و این شرکت ها، موسسات خصوصی یا تعاونی هایی هستند که به منظور افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه ( شامل طراحی و تولید کالا و خدمات ) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان ( به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط ) تشکیل می شوند.

بنا بر سیاست های ابلاغی رهبر معظم انقلاب، از اهداف مهم اقتصاد مقاومتی نیل به اهداف سند چشم انداز ۲۰ ساله و متناسب با آن نرخ رشد اقتصادی ۸ درصدی بوده و از ویژگی ها و پتانسیل های تولیدات دانش بنیان، ارزش افزوده بالا و فراوان این محصولات است.

به دلیل مبتنی بودن محصولات دانش بنیان بر اساس خلاقیت، امکان تولید نسل جدید این محصولات با قابلیت های بالاتر و ارزش افزوده بیشتر و مداوم را فراهم و سرمایه گذاری بر روی آن ها، رشد مداوم را برای کشور به ارمغان می آورد.

تولیدات دانش بنیان برخلاف تولیدات سنتی، بر «ابتکار» و «خلاقیت» استوار است و به همین دلیل فراوانی نیروی انسانی دانش آموخته و متخصص نقش مهمی در پدید آمدن مزیت رقابتی ایفا می کند.

بازارهای جهانی با عبور از اقتصاد سنتی به اقتصاد مبتنی بر دانش روی آورده اند

رییس کمیسیون کارآفرینی، اقتصاد دانش بنیان و گردشگری اتاق بازرگانی تبریز به ایرنا می گوید: آگاهی عمومی بخش خصوصی و فعالان اقتصادی در خصوص فناوری های جدید بر پایه دانش بنیان و بسترهای موجود در این حوزه برای رشد اقتصادی کشور باید در حد مطلوبی افزایش یابد.

سونیا اندیش، با اشاره به اینکه اقتصاد کنونی دنیا همانند اقتصاد قدیمی و بر پایه حجم تولید نیست، می افزاید: با توجه به تحولات نوین در حوزه فناوری و ارتباطات و وجود بسترهای بالقوه در اقتصاد دانش بنیان برای تولید، اشتغال و ثروت آفرینی، بی اطلاعی و عدم آگاهی فعالان اقتصادی و بخش خصوصی از تحولات این حوزه و نگاه سنتی به تولید و اقتصاد موجب شده تا عملکرد ما در این حوزه ضعیف باشد.

وی اظهار می کند: بازارهای جهانی به تولید مبتنی بر دانش روی آورده اند و بجای توجه به حجم تولیدات با استفاده از دانش و فناوری، نرم افزارها و اپیکیشن ها و نیازسنجی از مصرف کننده، کالای به روز و مورد نیاز آنان را در سریع ترین زمان تولید و به دست مصرف کننده می رساند.

فعال اقتصادی آذربایجان شرقی با اشاره به اینکه در اقتصاد سنتی با وجود کیفیت بالای کالا، قیمت تمام شده زیاد بوده، روند تولید طولانی است و کالای تولید شده مبتنی بر تقاضای مشتری نیست، می گوید: اقتصاد دانش بنیان دارای پتانسیل های مختلفی مانند ثروت، فروش در سریع ترین زمان، آلایندگی زیست محیطی پایین، توان پاسخگویی به تقاضای مشتری و ارزش افزوده بالا است.

اندیش، ادامه می دهد: فعالان اقتصادی و واحدهای تولیدی باید با قابلیت های این حوزه بیشتر آشنا شوند چراکه آگاهی و بهره مندی از پتانسیل های اقتصاد دانش بنیان در راستای خلق ثروت می تواند موجب افزایش رفاه افراد در جامعه شود و در این مسیر، حلقه های واسط بین آن ها نیز شرکت های دانش بنیان و شتاب دهنده ها هستند که می توانند این واحدها را در ورود به این حوزه کمک کنند.

وی با تاکید بر اینکه در این حوزه نباید از دولت زیاد انتظار داشت، یادآوری می کند: محوریت اقتصاد دانش بنیان کشور از بخش دولتی به بخش خصوصی تغییر کرده و فعالان اقتصادی، واحدهای تولیدی و بخش خصوصی باید با ارتقای سطح آگاهی خود از این حوزه و مجهز شدن به دانش و فناوری های جدید ارتباطاتی، از آن ها در رسیدن به بازارهای جهانی استفاده کنند.

رییس کمیسیون کارآفرینی، اقتصاد دانش بنیان و گردشگری اتاق بازرگانی تبریز می گوید: در این مسیر تشکل های صنفی و تولیدی و اتاق های بازرگانی می توانند بسته های سرمایه گذاری مبتنی بر دانش فنی را تهیه و در اختیار فعالان اقتصادی قرار دهند.

اندیش، با بیان اینکه یکی از حوزه های اقتصاد دانش بنیان برند سازی است، می افزاید: واحدهای تولیدی باید به این سمت حرکت کرده و سهم کالای ایرانی در بازارهای جهانی را تامین کنند.  

افزایش تولید دانش‌بنیان و صادرات‌محور، اولویت آذربایجان شرقی برای سال جهش تولید است

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار آذربایجان‌شرقی نیز در گفت و گو با ایرنا می گوید: جهش تولید باید مبتنی بر تولید دانش‌بنیان و صادرات‌محور باشد و افزایش این نوع تولیدات، مهم‌ترین اولویت و برنامه استان برای سال «جهش تولید» است و این موضوع به صورت جدی مورد توجه مدیریت ارشد استان قرار دارد.

علی جهانگیری، با تاکید بر حمایت‌های همه جانبه از شرکت‌های دانش بیان می افزاید: زیرساخت‌های لازم برای توسعه کمی و کیفی شرکت‌های دانش بنیان این استان باید بیش از پیش فراهم شود.

وی با بیان اینکه بهبود فضای کسب و کار از اولویت های دیگر مسوولان استانی است، یادآوری می کند: برای این منظور اقتصاد دانش بنیان جایگاه ویژه ای دارد و صنایع دانش‌بنیان فرصتی مغتنمی برای همکاری و تعامل صنعت و دانشگاه است.

جهانگیری، با اشاره به اهمیت اقتصاد دانش بنیان، ادامه می دهد: عدم آگاهی فعالان اقتصادی و بخش خصوصی از پتانسیل های اقتصاد دانش بنیان موجب شده تا به نحو شایسته ای نتوانند از ثروت آفرینی این حوزه استفاده کنند و باید با ارتقای سطح آگاهی خود از این قابلیت ها بهره مند شوند. 

فرصت های اقتصادی با بی اطلاعی بخش خصوصی از قوانین و حمایت‌های دولتی از شرکت‌های دانش بنیان از دست می رود  

رییس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی نیز در گفت و گو با ایرنا با اشاره به قوانین خوب موجود در کشور در حوزه دانش بنیان، معتقد است که بی اطلاعی بخش خصوصی و فعالان اقتصادی از این قوانین و از طرفی نبود اراده کافی از سوی دولت برای اجرای این قوانین موجب از دست رفتن فرصت های اقتصادی در کشور می شود.

عبدالرضا واعظی، می افزاید: بر اساس مواد ۲۱، ۴۳ و ۴۴ قانون رفع موانع تولید، مزایایی به شرکت های دانش بنیان اختصاص یافته است که این شرکت های می توانند با استفاده از این قوانین از ۱۵ سال معافیت مالیاتی، ۱۲ سال معافیت گمرکی، مشوق های بیمه ای، امتیاز شرکت در مناقصات و ترک تشریفات آن ها، عدم اعزام فرزند پسر فعالان شرکت های دانش بنیان به خدمت سربازی و گذراندن خدمت نظام وظیفه در شرکت دانش بنیان و اخذ امریه سربازی برای متخصصان مورد نیاز و حمایت های دولتی برخوردار شوند.

وی با اشاره به اینکه عمده بخش خصوصی و صاحبان واحدهای تولیدی از مزایای این قوانین بی اطلاع هستند، اظهار می کند: در استان صندوق پژوهش فناوری از سال گذشته تاسیس شده است و تلاش می شود صندوق دوم نیز برای ارایه حمایت های ویژه به شرکت های دانش بنیان راه اندازی شود.

رییس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی با بیان اینکه در کل کشور ۴۵ صندوق پژوهش فناوری وجود دارد که حوزه فعالیت آن ها ملی است، می گوید: شرکت هایی که امتیاز و گواهی دانش بنیانی دارند یا شرکت های فاقد این گواهی با اخذ معرفی نامه از پارک علم و فناوری می توانند از خدمات این صندوق ها استفاده کنند.

واعظی، ادامه می دهد: علاوه بر مواد قانون رفع موانع تولید برای حمایت از شرکت های دانش بنیان، پتانسل و ظرفیت دیگری در برنامه ۵ ساله ششم توسعه وجود دارد که از جمله در مواد ۵۳ و ۵۴ آن در خصوص توسعه حمل و نقل زمینی، ریلی و هوایی به صورت مرتب به شرکت های دانش بنیان اشاره شده است.

 وی یادآوری می کند: در این راستا دولت موظف شده برای توسعه صنایع حمل و نقل از شرکت های دانش بنیان استفاده کند و در تبصره های ج و چ ماده ۶۴ این برنامه در خصوص حمایت از پروژه های تقاضا محور تاکید شده است به طوری که واحدهای تولیدی در صورت استفاده از توان شرکت های دانش بنیان در اجرای پروژه های توسعه خود می توانند از حمایت دولت مانند لیزینگ برخوردار شوند.

رییس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی می گوید: ماده ۶۵ برنامه ششم توسعه مربوط به حمایت دولت از شرکت های دانش بنیان خارجی است که با شرکت های دانش بنیان داخلی همکاری می کنند.

واعظی، می افزاید: ظرفیت های قانونی زیادی برای حمایت از شرکت های دانش بنیان در کشور وجود دارد ولی با توجه به اینکه بخش خصوصی و واحدهای تولیدی و صنعتی به حوزه اقتصاد دانش بنیان وارد نشده اند، نمی توانند از این ظرفیت ها بهره مند شوند.

وی اظهار می کند: واحد تولیدی و صنعتی وقتی دانش بنیان شود اولین و مهمترین مزیتی که از آن برخوردار می شود، برند است و با این کار ارزش افزوده آن بالا می رود و دوم اینکه از حمایت های مالی و پشتیبانی دولت می تواند استفاده کند.

واعظی، ادامه می دهد: عمده علت نرفتن واحدهای تولیدی و فعالان تولیدی و صنعتی به سمت دانش بنیانی، بی اطلاعی از قوانین و حمایت های دولتی و کم حوصلگی در طی مراحل اخذ گواهی دانش بنیانی است.

 بی اطلاعی عمیقی از پتانسیل های ثروت آفرین نهفته در حوزه دانش بنیان کشور در بین فعالان تولیدی و خدماتی استان وجود دارد

فعال صنعتی و اقتصادی آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه بی اطلاعی عمیقی در استان از پتانسیل های ثروت آفرین نهفته در حوزه دانش بنیان کشور وجود دارد، می گوید: به علت بی اطلاعی تعداد زیادی از شرکت های استان که دارای پتانسیل بالا در تولید و صادرات در ترازهای کشوری هستند از شاخص های دانش بنیانی، آن ها نمی توانند از اقتصاد این حوزه بهره مند شوند.

جواد آلپار، می افزاید: هم اکنون خیل عظیمی از شرکتهای دانش بنیان و استارتاپ های شناسایی نشده در استان وجود دارد که هر دو نیازمند توانمندسازی برای قرارگیری مشترک در اکوسیستم رشد پرشتاب اقتصاد دانش بنیان در کشور هستند.

وی اظهار می کند: تبریز با محوریت شمالغرب، در رقابت سنگین عرضه کالا و خدمات دانش محور برای پروژه های کلان کشوری و بازار کشور از سایر مناطق عقب مانده است.

آلپار، ادامه می دهد: سهم بسیار بسیار اندک استان و شمال غرب از منابع مالی جذب شده از این مسیر که حتی از میانگین کل کشوری نیز فاصله زیادی دارد گویای این وضعیت است.

بخش خصوصی با اطلاع از قابلیت های اقتصاد دانش بنیان می تواند به عنوان محرک اصلی و پایه رشد این اقتصاد عمل کند

استادیار گروه مدیریت دانشگاه های میزان و آزاد اسلامی تبریز نیز با بیان اینکه یکی از دلایل تعویق در پیشرفت و توسعه ایران در حوزه اقتصاد دانش بنیان تکیه بیش از حد و وابستگی به صنعت نفت و بی اطلاعی فعالان اقتصادی از قابلیت های این حوزه است، می گوید: فعالان اقتصادی و بخش خصوصی با آشنایی و اطلاع از توان و قابلیت های اقتصاد دانش بنیان می تواند به عنوان یکی از محرک های اصلی و پایه رشد اقتصاد دانش بنیان عمل کند.

امیر محمدی‌اصل، می افزاید: بخش خصوصی نیاز است فعالیت های اقتصادی دانش بنیان را حدالمقدور از دولت جدا کرده و دولت صرفا به عنوان یک تسهیل گر و ناظر به این حوزه ورود کند.

وی با تاکید بر رفع نگاه به حوزه دانش بنیان صرفا از تکنولوژی به ارزش آفرینی داخلی و خارجی، اظهار می کند: پتانسیل فوق العاده ای به نام اتاق های بازرگانی در کشور وجود دارد که به عنوان بازوی مشاوره ای بین بخش های دولتی و خصوصی می توانند صاحبان ایده در اقتصاد دانش بنیان را به صاحبان سرمایه متصل کنند.

دبیر کمیسیون اقتصاد دانش بنیان، کارآفرینی و گردشگری اتاق بازرگانی تبریز، با اشاره به اینکه در این کمیسیون این اراده حکمفرما بوده و فعالیت های خوبی در زمینه تسهیل و هم افزایی برای وصل کردن ذهن های خلاق به سرمایه داران استان در حال انجام است، می گوید: هر چقدر اصطحکاک بین دولت و شرکتهای دانش بنیان کمتر شود شاهد رانت و فساد کمتری در اقتصاد خواهیم شد ولی چنانچه دولت به عنوان متولی اقتصاد دانش بنیان عمل کند رشد اقتصادی بسیار کند خواهد شد.

محمدی اصل، ادامه می دهد: با توجه به فعالیت بیش از ۲ هزار و ٢٠٠ شرکت دانش بنیان، ٣٠٠ مرکز رشد و نوآوری، حدود ٧ هزار استارت آپ و همچنین شتاب دهنده ها در کشور، این شرکت ها و مراکز روزهای خوبی را برای اقتصاد کشور و ثروت آفرینی در سال های پیش رو نوید می دهند به شرطی که تمامی چرخ دنده ها ( معاونت علمی ریاست جمهوری، وزارتین، دانشگاه ها، بانکها، بخش های خصوصی و… ) با تشریک مساعی و سینرژی حداکثری در راستای نهادینه کردن تبدیل دانش به ارزش افزوده گامی بلند بردارند.

وی با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی باید دانشجویان را به سمت کارآفرینی و استفاده از فناوری‌های نوین سوق دهند، یادآوری می کند: ضروری است رویکرد و رویه دانشگاه ها (وزارتین علوم و بهداشت ) تغییر یافته و به گونه‌ای عمل کنند که دانشجویان بتوانند پس از دانش آموختگی با آموختن مهارتهای تخصصی رشته تحصیلی خود موجب ایجاد فرصت های اقتصادی بر پایه دانش باشند و ثروت آفرینی در کشور را نهادینه کنند.

محمدی اصل، می افزاید: در مرحله نخست خلق دانش و در مراحل بعدی واردات تکنولوژی ها و ایده های برتر کشورهای توسعه یافته در صنایع مختلف و بومی سازی این فناوری ها با استفاده از مهندسی معکوس باید به عنوان رسالت و ماموریت اصلی دانشگاه ها از سوی متولیان این امر راهبری شود تا به چشم اندازی بنام توسعه یافتگی بر مدار اقتصاد دانش بنیان دست یافت.

ضرورت اجرای پروژه های پیشران برای بهره مندی از اقتصاد دانش بنیان در آذربایجان شرقی 

فعال اقتصادی آذربایجان شرقی نیز می گوید: جذب یا اجرای چند پروژه پیشران در استان برای مقاصد کلان اقتصاد دانش بنیان از حوزه های پتانسیل دار ضروری است.

محمد فرزاد، می افزاید: اجرای هر کدام از این پروژه ها تاثیرات عمیقی در رشد اقتصادی استان خواهد داشت که آمایش سرزمینی و آینده پژوهی از ثمرات این طرح ها می تواند باشد.

وی با اشاره به نقش شتابدهنده ها در ظهور و معرفی فرصت های اقتصادی مبتنی بر دانش و صادرات، اظهار می کند: نمونه هایی از اقتصاد دانش بنیان در صنعت نوین گیم و صنعت سنتی چرم نمایان است.