براساس برنامه هفتم توسعه تا پایان این برنامه یعنی چهار سال دیگر، ایران باید ۵ پله در شاخص نوآوری در سطح جهان صعود کند. اما این سوال مطرح است که چنین جهشی چگونه و طی چه شرایطی صورت می‌گیرد و ایران چقدر زمینه چنین رشدی را دارد؟ حسام زندحسامی، پژوهشگر و استاد دانشگاه به پرسش‌ها پاسخ داده است.
شاخص نوآوری با توجه به سرعت رشد فناوری و نوآوری در دنیا بسیار مهم است، شاخصی که با توجه به برنامه هفتم توسعه، ایران باید تا پایان این برنامه، به رتبه ۴۸ دنیا برسد. در این صورت است که جهشی در اقتصاد دیجیتال کشور رخ خواهد داد.
اما براساس آخرین آمار منتشرشده در سال ۲۰۲۰، ایران در رتبه ۵۳ دنیا ایستاده است و قطعا ارتقای ۵ رتبه‌ای کشور طی ۴ سال باقی‌مانده آن هم در شاخص نوآوری با توجه به ویژگی‌های مختلف آن که شامل سرمایه انسانی و تحقیق، خروجی‌های خلاقانه، خروجی‌های دانش و فناوری، پیشرفتگی کسب‌وکار، پیشرفتگی بازار و… می‌شود، آسان نخواهد بود.
نگاه به به فناوری، نگاهی فانتزی است
در برنامه هفتم توسعه جای خالی استارتاپ‌ها و اقتصاد دیجیتال بسیار مورد بحث قرار گرفته است. حسام زندحسامی استاد دانشگاه، پژوهشگر و مشاور حوزه کسب و کار و فن‌آفرینی در این مورد به تجارت‌نیوز گفت: اگر از جنبه فناوری نگاه کنیم، به عقیده من چه در برنامه ششم توسعه و چه در برنامه هفتم توسعه، نگاه به مساله فناوری یک نگاه فانتزی است چون ما رقابت‌پذیری نداریم.
در واقع رقابت ما براساس نوآوری نبوده و نوآوری برای شرکت‌ها الزام نیست. تا زمانی هم که این نگاه را داشته باشیم، اقتصاد شکل نمی‌گیرد. بهترین اتفاق این عرصه دانش‌بنیان‌ها بود
اعتقادی به اقتصاد دیجیتال ندارند
با اینکه از دولت و حاکمیت روی اقتصاد دیجیتال مانور داده می‌شود، اما به نظر نمی‌رسد که اعتقادی به آن داشته باشند. اگر اعتقاد داشتند که اصلا نباید فیلترینگ اتفاق می‌افتاد. به خاطر اینکه سیاست‌گذاران مدیران دولت هستند و مفهوم دقیق اقتصاد را درک نکرده‌اند.
من در جلسات هم در زمان مرحوم عادل آذر این را گفته بودم. وقتی ما با اصناف مختلف نمی‌نشینیم و حرف‌های آنها را نمی‌شنویم، وقتی ایده‌های مفید را تبدیل به برنامه نمی‌کنیم و پشت درهای بسته می‌مانیم حاصلی جز این نخواهد داشت.
زندحسامی همچنین ادامه می‌دهد: وقتی در برنامه فقط از برون‌گرایی و زنجیره ارزش جهانی حرف می‌زنی ولی نمی‌دانی زنجیره ارزش جهانی در دیپلماسی است، وقتی روابط ما در دنیا محدود است و دنیا ما را به درست یا غلط تحریم کرده است، زنجیره جهانی معنی ندارد. ما فقط می‌توانیم وارد یک زنجیره کوچک با کشورهای محدودی که روابط سیاسی خوبی با آنها داریم، بشویم. مطمئن باشید با این اوصاف اقتصاد ما به بن‌بست خواهد رسید.
او با تاکید بر لزوم توجه به جهان مدرن امروز ادامه داد: در حال حاضر دیگر اقتصاد دیجیتال نیست که مهم است چرا که راجع به مفهوم بزرگ‌تری به نام انقلاب چهارم صنعتی حرف می‌زنیم. در جهان امروز حتی کارخانه سیمان هم باید در بستر دیجیتال کار کند.
وقتی راجع به هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال کار نمیشود، مشخص است که شکست خواهیم خورد. ۱۰ سال پیش امارات برای خود وزیر هوش مصنوعی تعیین کرد اما ما هنوز وزارت اطلاعات و ارتباطات (ICT) داریم.
تسهیلات مالی خرد، کمکی به استارتاپ‌ها نمی‌کند
این استاد دانشگاه بر بسترسازی مناسب تاکید دارد: در بحث استارت‌آپ‌ها وقتی بحث حمایت می‌شود، فقط حرف از کمک‌های خرد مالی به میان می‌آید. اقتصاد با کمک‌های چند ده میلیونی به دانشجوها شکل نمی‌گیرد. در خارج از کشور فاندهای حمایتی گاهی بیشتر از ۴میلیون دلار است و این اصلا با حمایت‌های داخلی ما قابل مقایسه نیست. پس حمایت فقط وام‌های میلیونی نیست، حمایت می‌تواند بسترسازی، زیرساخت‌سازی، تربیت سرمایه انسانی و ایجاد بازار باشد.
وی در پایان افزود: وقتی با یک موج داخلی، اینترنت در کشور فیلتر و یا قطع می‌شود، به راحتی باعث مرگ استارت‌آپ‌ها خواهد شد. وقتی سرمایهگذار می‌بیند که با یک موج داخلی سرمایه‌اش به راحتی می‌خوابد یا از بین می‌رود، سرمایه‌اش را خارج می‌کند و به یک بازار مطمئن و پرسودتر مثل طلا یا مسکن و سیمان برمی‌گردد.
وقتی از استارت‌آپ حمایت نمی‌کنی در نتیجه بر کیفیت زندگی شهروندان هم تاثیر می‌گذاری. برای مثال تاکسی‌های اینترنتی که از جمله استارت‌آپ‌های موفق هستند، هم به کیفیت خدمات شهری و هم به ایجاد شغل بدون نیاز به زیرساخت پیچیده کمک کرده‌اند.
منبع:تجارت نیوز
