کاربردهای تکنولوژی بلاکچین به‌ غیر از ارز دیجیتال چیست؟

الهام اسماعیلی

امروز اصطلاح بلاکچین تقریبا برای همه آشنا است. ترکیبی از بلاک‌ها که به صورت زنجیره‌وار اطلاعات دیجیتالی را در خود ثبت می‌کنند. اما اکثر افراد این فناوری را مختص ارز دیجیتال می‌دانند. در دنیای دیجیتال امروز کاربرد های تکنولوژی بلاکچین فراتر از ارز دیجیتال است. به عبارت دیگر، بلاکچین بدون کریپتو یک دفتر کل توزیع شده است که داده‌های مربوط به توکن‌های غیر قابل تعویض (NFT)، اطلاعات زنجیره تامین (Supply Chain)، متاورس (Metaverse) و سایر موارد را ذخیره می‌کند.

انواع کاربرد های بلاکچین

گرچه همه ما بیت کوین را به عنوان رایج‌ترین کاربرد یک دفتر کل توزیع‌شده می‌شناسیم اما کاربردهای فناوری بلاکچین طیف گسترده‌ای دارد. به عنوان مثال، تکنولوژی Blockchain را می‌توان برای خدمات مالی مختلف از قبیل ارسال وجه و حواله، دارایی‌های دیجیتال و پرداخت‌های آنلاین هم استفاده کرد. این فناوری امکان تسویه پرداخت‌ها را بدون بانک یا سایر واسطه‌ها و اشخاص ثالث فراهم می‌کند.

به‌علاوه، نسل بعدی سیستم‌های تعاملی اینترنت مانند قراردادهای هوشمند (Smart Contract) سیستم‌های اعتباری، خدمات عمومی، اینترنت اشیا (IOT) و خدمات امنیتی انواع دیگری از کاربردهای تکنولوژی بلاکچین هستند. آینده روشنی برای این خدمات پیش‌بینی می‌شود.

یک Blockchain بدون ارز دیجیتال، یک دفتر کل توزیع شده است که وضعیت یک پایگاه داده مشترک را میان کاربران متعدد رصد و پیگیری می‌کند. پایگاه داده شامل اطلاعاتی مانند تاریخچه تراکنش‌ها و داده‌های محرمانه رای‌گیری مربوط به انتخابات می‌شود. پس از اضافه شدن داده‌ها به بلاکچین امکان به روز‌رسانی یا حذف وجود ندارد.

بنابراین، کاربردهای تکنولوژی بلاکچین فقط به ارزهای دیجیتال مربوط نمی‌شود. با این حال، بیشترین کاربرد Blockchain برای ذخیره‌سازی اطلاعات به روشی غیرمتمرکز و اجماع دارایی‌های دیجیتال خاص چه از نوع ارز دیجیتال یا غیر از آن است. بنابراین، آیا می‌توان بلاکچین را برای سایر موارد هم استفاده کرد؟

تکنولوژی بلاکچین این پتانسیل را دارد که جایگزین آن دسته از مدل‌های تجاری شود که متکی به اشخاص ثالث یا سیستم‌های متمرکز هستند. این ایده‌آل‌ترین شکل کاربرد بلاکچین است. به عنوان مثال، توکن‌های بی‌همتا (NFT) نخستین بار در سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) روی شبکه اتریوم ارائه شدند. توکن‌های بی‌همتا بیش از ارزهای دیجیتال یک نوآوری دردسرساز مبتنی بر Blockchain محسوب می‌شوند. چرا که مالکیت معنوی آن‌ها اهمیت زیادی دارد. به هرحال، کاربران قبل از هر گونه سرمایه‌گذاری در حوزه NFTها باید ریسک‌های مرتبط و بازدهی پروژه را بررسی کنند.

آیا فعالیت بلاکچین نیازمند ارزهای دیجیتال است؟

فقط بلاکچین‌های عمومی برای فعالیت به ارز دیجیتال نیاز دارند و فعالیت بلاکچین‌های خصوصی نیازی به ارزهای دیجیتال ندارد. بلاکچین‌های عمومی و خصوصی دو گروه اصلی هستند. بلاکچین‌های عمومی بدون مجوز (Permissionless) هستند و هرکسی می‌تواند به شبکه بپیوندد و در بلاکچین مشارکت داشته باشد. از طرف دیگر، در بلاکچین‌های خصوصی تمرکززدایی (Decentralization) وجود ندارد و فقط از طریق دعوت (Invitation Only) کاربران به شبکه اضافه می‌شوند. این گروه از بلاکچین‌ها توسط یک سازمان اداره می‌شوند.

بلاکچین‌های عمومی

Blockchainهای بدون مجوز مانند بلاکچین بیت کوین به مشارکت‌کنندگان شبکه که ما آن‌ها را با نام ماینر می‌شناسیم در ازای حل معماهای پیچیده ریاضی پاداش می‌دهند. در اغلب موارد این پاداش در قالب توکن بومی شبکه و در حالت کلی به عنوان مشوقی برای سیستم و به صورت جزئی‌تر ابزاری برای دستیابی به اجماع است.

از آنجایی که شبکه بیت کوین در ازای ماینینگ، بیت کوین پاداش می‌دهد در حال حاضر هزاران رایانه در عملیات ماین مشارکت می‌کنند. در صورتی‌که پاداش شبکه حذف شود انگیزه اجرای نود و مشارکت در مکانیسم اجماع کاهش می‌یابد و در نهایت منجر به افزایش خطر سرقت رمزارز می‌شود.

بلاکچین‌های خصوصی

هایپر‌لجر (Hyperledger) و کوردا (Corda) دو نمونه از بلاکچین‌های خصوصی هستند. بنیاد لینوکس (Linux Foundation) پروژه هایپر لجر را توسعه داد. در این طراحی از بلاکچین خصوصی برای ایجاد دفتر کل‌توزیع‌شده و پشتیبانی از تراکنش‌های تجاری محرمانه استفاده کرد. Corda یکی دیگر از بلاکچین‌های دارای مجوز (permissioned) است که توسط شرکت نرم‌افزاری R۳ توسعه یافته است. بلاکچین Corda مختص شرکت‌هایی است که قصد دارند شبکه‌های توزیع‌شده تعاملی را با تراکنش‌های خصوصی توسعه دهند. در این نوع بلاکچین‌ها هیچ‌گونه تعهد یا الزامی برای ارائه پاداش‌های تشویقی به اعضای شبکه وجود ندارد. زیرا مدیریت بلاکچین‌های خصوصی بر عهده شرکت‌های متمرکز است.

آیا می‌توان بدون خرید ارز دیجیتال روی بلاکچین سرمایه‌گذاری کرد؟

گرچه برای سرمایه‌گذاری روی بلاکچین هیچ راه مستقیمی وجود ندارد، اما افراد علاقه‌مند می‌توانند از طرق دیگر روی تکنولوژی‌های بلاکچینی سرمایه‌گذاری کنند.

استارت‌آپ‌های مبتنی بر بلاکچین

سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های مبتنی بر بلاکچین یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری بدون خرید ارز دیجیتال است.

شرکت‌های ارائه‌دهنده بلاکچین به عنوان سرویس

صنعت بلاکچین شرایط و فرصت‌های فراوانی را از قبیل تسهیل پروسه‌های شرکتی، تسریع فرایند تراکنش، بهبود امنیت و شفافیت و استفاده از بلاکچین به عنوان یک سرویس (BaaS) برای کاربران و سازمان‌ها به وجود‌می‌آورد. کاربرانی که قصد سرمایه‌گذاری روی بلاکچین دارند می‌توانند شرکت‌های ارائه‌دهنده بلاکچین به عنوان سرویس مانند شرکت IBM یا مایکروسافت را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنند.

شرکت‌های توسعه‌دهنده راه‌حل‌های بلاکچینی

روش دیگر برای سرمایه‌گذاری روی بلاکچین، خرید سهام شرکت‌های توسعه‌دهنده راه‌حل‌های بلاکچینی است. به این ترتیب بدون خرید ارز دیجیتال می‌توان روی فناوری‌های دفتر کل توزیع شده سرمایه‌گذاری کرد. بنابراین، بلاکچین به غیر از پشتیبانی صرف از ارزهای دیجیتال، کاربردهای دیگری هم دارد.

زنجیره تامین

زنجیره تامین یکی از حوزه‌های متاثر از بلاکچین است. به عنوان‌مثال می‌توان سابقه عمومی غیرقابل تغییر تراکنش‌های یک محصول نهایی را از مقصد تا مبدا یعنی مزرعه‌ای که در آن رشد کرده رصد و ردیابی کرد. یا مثلا همه مراحل تولید، حمل‌ونقل و تحویل اقلام بازیافتی جمع‌کننده‌های زباله به مراکز بازیافت از طریق یک دفتر کل توزیع‌شده قابل پیگیری است. بنابراین، این گروه از شرکت‌ها هم گزینه‌ای برای سرمایه‌گذاری در حوزه تکنولوژی بلاکچین هستند.

به هرحال اگر بخواهید به طور مستقیم یا غیرمستقیم روی استارت‌آپ‌های مبتنی بر بلاکچین سرمایه‌گذاری کنید باید از خطرات و ریسک‌هایی مانند نقایص فنی، هارد فورک‌ها یا خطای انسانی مطلع باشید. هرگز روی سرمایه‌ای که تحمل از دست دادنش را ندارید ریسک نکنید.

آیا حیات قراردادهای هوشمند متکی به بلاکچین است؟

تکنولوژی‌های بلاکچین لازمه حیات قراردادهای هوشمند هستند زیرا انجام و اجرای توافق‌های خودکار بدون دخالت شخص ثالث را به وجود می‌آورند.

سیستم‌های پایگاه داده هم می‌توانند مانند قراردادهای هوشمند دارای اجزای خودکار مانند پروسه‌های اجرایی و ذخیره باشند. اما این سیستم‌ها قادر به اعمال تغییرناپذیری نیستند. زیرا همه افراد دارای حق مدیریت می‌توانند هر تراکنشی را باطل یا سابقه تراکنش‌ها را پاک کنند. خلاصه اینکه به گونه‌ای این کار را انجام دهند که انگار هیچ اتفاقی نیافتاده است. در نتیجه، بلاکچین‌ها برای ایجاد امنیت و ضد دستکاری بودن قراردادهای هوشمند یک نیاز ضروری هستند. متاسفانه، شبکه محبوب‌ترین ارز دیجیتال یعنی بلاکچین بیت کوین از قراردادهای هوشمند پشتیبانی نمی‌کند.

درحال حاضر به غیر از Blockchain هیچ فناوری دیگری نمی‌تواند امکان استفاده گسترده از قراردادهای هوشمند را فراهم کند. اسمارت کانترکت‌ها برای فراخوانی داده‌های آفچین که در زمان‌های از پیش‌تعیین‌شده به دفتر کل توزیع شده ارسال می‌شوند نیازمند اوراکل‌های بلاکچین هستند. اوراکل‌ها (Oracle) امکان دسترسی ساده به منابع خارج از زنجیره را فراهم می‌سازند. اما این فرایند مستلزم آن است که طرفین قراردادی را با یک طرف جدید منعقد کنند. این پروسه ممکن است منجر به تضعیف مزایای غیرمتمرکز قراردادهای هوشمند شود.

به علاوه، احتمال عدم موفقیت هم وجود دارد. به طور مثال، ممکن است اوراکل به دلیل مواجهه با نقص سیستم قادر به توزیع اطلاعات مورد نیاز نباشد. یا اینکه داده‌های نادرست ارائه دهد یا عملیات را متوقف کند. بنابراین، پیش از پذیرش بیشتر قراردادهای هوشمند باید این گونه مشکلات را برطرف کرد.

جمع بندی

دنیای دیجیتال به سرعت در حال رشد و پیشرفت است. بر خلاف تصور عامه تکنولوژی بلاکچین منحصر به ارزهای دیجیتال نیست و کاربردهای فراوانی دارد. انواع خدمات مالی، سیستم‌های اعتباری و پرداخت آنلاین، سیستم‌های تعاملی مبتنی بر اینترنت، زنجیره‌های تامین تنها تعداد انگشت‌شماری از کاربردهای تکنولوژی بلاکچین هستند. بنابراین اگر از علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری روی بلاکچین هستید فقط متکی به رمزارزها نباشید. به نظر شما کدام حوزه‌های کاربردی بلاکچین برای سرمایه‌گذاری بهتر هستند؟ در آینده دیجیتال از چه نوع کاربردهایی استقبال بیشتری می‌شود؟    

منبع: میهن‌بلاک‌چین