بازار آنلاین ایران با حدود ۳۰۰ هزار فروشگاه تعطیل شده است. بازاری که اندازه آن تقریبا معادل ۷۵۰ بازار سنتی مانند بازار تجریش است و ۹ میلیون نفر ایرانی کرکره کسبوکار آنلاین خود را پایین کشیده‌اند. به جز این معاملات بازارهای ارز دیجیتال در ایران با حدود ۱۲ میلیون معامله‌گر تعطیل شده است. مسئله به همین‌جا ختم نمیشود و پزشکان هم می‌گویند که برای نسخه‌نویسی الکترونیک گرفتار قطعی اینترنت هستند و بسیاری از بیماران ناچار هستند نسخ خود را از بازار آزاد تهیه کنند.
کسادی گسترده بازارهای مجازی
کبنا ؛ بازار آنلاین ایران با حدود ۳۰۰ هزار فروشگاه تعطیل شده است. بازاری که اندازه آن تقریبا معادل ۷۵۰ بازار سنتی مانند بازار تجریش است و ۹ میلیون نفر ایرانی کرکره کسبوکار آنلاین خود را پایین کشیده‌اند. به جز این معاملات بازارهای ارز دیجیتال در ایران با حدود ۱۲ میلیون معامله‌گر تعطیل شده است. مسئله به همین‌جا ختم نمیشود و پزشکان هم می‌گویند که برای نسخه‌نویسی الکترونیک گرفتار قطعی اینترنت هستند و بسیاری از بیماران ناچار هستند نسخ خود را از بازار آزاد تهیه کنند. قطع طولانی اینترنت در ایران حتی روی صدور گذرنامه هم تأثیر گذاشته و سفارتخانه‌های خارجی اعلام کرده‌اند که علت کندی یا توقف صدور روادید برای ایرانی‌ها اختلالات وسیع اینترنت است.
حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران از خسارت سنگین قطعی اینترنت به اقتصاد کشور خبر داده است و میزان خسارت قطعی اینترنت بر اقتصاد را ساعتی ۱.۵ میلیون دلار اعلام کرده است. آن‌هم در شرایطی که اینترنت در ایران حدود سه هفته است که مختل شده و دسترسی به اینترنت بین‌الملل بدون استفاده از فیلترشکن‌های متعدد و با سرعت بسیار پایین عملا ممکن نیست.
کسبوکارهای آنلاین در منگنه
اقتصاد ایران که در سال‌های اخیر زیر فشار تحریم‌های خارجی، شرایط دشواری را پشت‌سر گذاشته و این روزها تقریبا امید به احیای برجام را از دست داده است، حالا با شوک قطعی اینترنت مواجه شده است. با قطع‌شدن اینترنت در ایران عملا بازار آنلاینی به بزرگی ۳۰۰ هزار فروشگاه تعطیل شده است.
براساس اعلام رضا الفت‌نسب، عضو هیئت‌مدیره اتحادیه کسبوکارهای مجازی به باشگاه خبرنگاران، تعداد فروشگاه‌های اینترنتی در ایران تا سال گذشته به حدود ۳۰۰ هزار مورد رسیده است. بازار سنتی تجریش که یکی از بازارهای بزرگ ایران است حدود ۴۰۰ باب مغازه دارد و با احتساب وجود ۳۰۰ هزار فروشگاه اینترنتی در ایران می‌توان گفت قطع اینترنت چیزی معادل ۷۵۰ بازار سنتی در قدوقواره بازار تجریش را تعطیل کرده است. البته کسبوکارهای آنلاین به فروشگاه‌ها خلاصه نمی‌شوند و علی پاک‌باخته‌گان‌زنجانی، مدیر خانه بلاکچین ایران به خبرگزاری موج اعلام کرده است که ادامه محدودیت‌های اینترنتی علاوه بر ایجاد اختلال در ارتباطات مجازی، ضرر چشمگیری به کسبوکارهای نوپا، صرافی‌های ارز دیجیتال و استارتاپ‌های مختلف اینترنتی وارد می‌کند. او توضیح داده است که طبق آخرین آمارها حدود ١٢ میلیون ایرانی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در بازار رمزارزها در ایران فعال هستند و به نحوی از این بازار، کسب درآمد می‌کنند که با اختلال اینترنت تقریبا معاملات رمزارزها توسط کاربران ایرانی متوقف شده است.
مدیر خانه بلاکچین ایران همچنین تأکید کرده است: اینترنت، بستر اصلی بیت‌کوین و هر ارز دیجیتال دیگری است. این اینترنت است که بیت‌کوین را به ارز دیجیتال تبدیل و امکان استخراج و معامله آن را فراهم کرده است؛ بنابراین قطعی آن نیز ممکن است ضررهای جبران‌ناپذیری برای کاربران در پی داشته باشد. زیان قطع‌شدن اینترنت بر کسب‌وکارها و بازار ایران تنها به این موارد خلاصه نمیشود و حالا پزشکان گزارش می‌دهند که حتی برای نسخه‌نویسی الکترونیک با مشکل مواجه شده‌اند.
یاسر نژادی، مسئول اتاق فکر سلامت بین‌الملل سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ، به وب‌سایت خبری اقتصادی گفته است که «در موضوع نسخه الکترونیک با شرایط فعلی اینترنت در بیمارستان‌های آموزشی دولتی که زیرساخت بهتری دارند، مشکل زیادی وجود ندارد اما در بیمارستان‌های خصوصی و کلینیک‌ها به دلیل تعداد بالای بیمار و سرعت بسیار پایین اینترنت نسخه الکترونیک اجرا نمیشود».
او به اکو ایران توضیح داده است: «بسیاری از پزشکان نیز به دلیل مشکلات زیرساخت‌ها، اختلالات اینترنت و اجرانشدن امضای الکترونیک، نسخه الکترونیک را اجرا نمی‌کردند که دچار مشکلات کمتری بودند. در شرایط فعلی اکثر مطب‌ها با کد ملی بیماران فعالیت می‌کنند، حال اینکه چقدر از اینها را بیمه قبول می‌کند یا خیر مشخص نیست».
دامنه مشکلات قطعی اینترنت حتی به صدور گذرنامه هم رسیده است و درحالی‌که یک تشکل صنفی گردشگری به ایسنا خبر داده بود که صدور ویزای شنگن برای ایرانی‌ها متوقف شده است، سفارتخانه برخی کشورهای اروپایی این موضوع را تکذیب کردند و سفارت فرانسه در تهران روز سه‌شنبه ۱۹ مهر در پایگاه اینترنتی خود درباره گزارش‌های منتشرشده از محدودیت صدور ویزای شینگن برای ایرانی‌ها در سفارتخانه‌های کشورهای اروپایی در تهران نوشت که مشکلات پیش‌آمده کاملا خارج از اختیار ماست و به علت فیلترینگ اینترنت که مقامات ایرانی تصمیم به انجام آن گرفته‌اند، سفارت فرانسه موقتا و فعلا قادر به بررسی حجم زیادی از پرونده‌ها نیست و گرفتن وقت ویزا از شرکت کارگزار ما، در‌حال‌حاضر پیچیده است. پیش‌تر بریتانیا هم اعلام کرد با توجه به قطع‌شدن مداوم اینترنت در ایران، مرکز درخواست ویزای این کشور در تهران تا اطلاع ثانوی بسته خواهد بود.
ساعتی ۱.۵ میلیون دلار؛ خسارت قطعی اینترنت
مجموع این اتفاقات ریز و درشت خسارت سنگینی به اقتصاد ایران وارد کرده است. حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران، در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی اعلام کرده است که براساس سهمی که حوزه آی‌تی در جی‌دی‌پی کشور دارد، هر ساعت قطعی اینترنت ۱.۵ میلیون دلار ضرر اقتصادی می‌زند. نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران افزود: به دلیل فیلترینگ گسترده نیز شاهد افزایش ۳۰ درصدی استفاده از وی‌پی‌ان هستیم، کسبوکارهای بزرگ هم به دلیل قطعی اینترنت دچار آسیب شده‌اند و به گفته تجار نمیشود طرف‌های خارجی را مجبور به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی کرد.
سلاح‌ورزی ادامه داد: همچنین معیشت حدود ۹ میلیون نفر از جمعیت کشور که خدماتشان را به‌صورت آنلاین عرضه می‌کردند، دچار خطر شده است. وی گفت: قطعی مکرر اینترنت باعث افزایش مهاجرت نخبگان و استارتاپ‌ها و کاهش سرمایه‌گذاری می‌شود.
وزیر اقتصاد: خسارت می‌دهیم
هرچند وزیر اقتصاد در این نشست وعده داده است که خسارت واردشده به کسب‌وکارها بر اثر قطعی اینترنت پرداخت می‌شود اما مشخص نیست این وضعیت تا چه زمانی ادامه دارد و آیا دولت گرفتار کسری بودجه واقعا قادر به تأمین این خسارت سنگین به اقتصاد کشور هست یا نه؟
در همین زمینه احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی، در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی اعلام کرده است که «دولت بسته حمایتی را برای جبران لطمات قطعی اینترنت در هفته‌های گذشته به فعالان اقتصادی آماده کرده و به‌زودی ابلاغ خواهد شد».
او اشاره به حوادث اخیر تأکید کرد: «لطمات واردشده به بخش‌های اقتصادی باید به رسمیت شناخته شوند، زیرا امنیت کسبوکار و سرمایه‌گذاری، شاخص‌های مختلف اقتصادی و معیشت مردم شامل فعالان بخش حقیقی اقتصاد، تجار و اصناف را تحت تأثیر قرار می‌دهد».
خاندوزی افزود: «دولت خواستار بازگشت آرامش وضعیت اقتصادی است تا لطمات واردشده به بخش‌های مختلف جبران شود، به همین دلیل بسته‌های حمایتی از فعالان اقتصادی تهیه شده که در صورت تأیید از سوی مراجع ذیصلاح اجرا خواهد شد». خاندوزی تأکید کرد: «امنیت کسبوکار و سرمایه‌گذاری مورد تفاهم دولت و بخش خصوصی است و بر همین اساس به دنبال بازگشت آرامش و امنیت به این بخش هستیم».
دولت: زمان وصل‌شدن اینترنت مشخص نیست!
این مسائل در شرایطی است که کاربران ایرانی گزارش می‌دهند که سرعت اینترنت آنها در دو روز گذشته کمتر هم شده است و دسترسی به اینترنت بین‌الملل با فیلترشکن‌های متعدد و با سرعت بسیار پایین ممکن است. آنها می‌گویند با این سرعت پایین اینترنت حتی بارگذاری عکس و ویدئو دچار اختلال شدید است و دولت هم می‌گوید که از زمان رفع اختلال اینترنت اطلاعی ندارد!
در همین زمینه علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت، در نشست خبری خود درباره اینکه وضعیت اینترنت چه زمانی به ثبات و روال سابق بازخواهد گشت؟ گفته است که «طبیعتا تشخیص‌دهنده مسائل امنیتی، مسئولان دبیرخانه شورای امنیت ملی هستند و با رصد لحظه‌به‌لحظه شرایط در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کنند». به‌جز این عیسی زارع‌نژاد، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، چندی پیش از کاربران و صاحبان کسبوکارهای اینترنتی درخواست کرده که به شبکه‌های اجتماعی داخلی کوچ کنند و آن‌گونه که به نظر می‌رسد احتمال دارد فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی خارجی دیگر برداشته نشود.
وعده جبران ضربه اختلال اینترنت به کسب‌وکارها
احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در جلسه سه‌شنبه شب شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی از تهیه بسته حمایتی برای جبران لطمات وارده به فعالان اقتصادی ناشی از قطعی اینترنت و محدودیت‌های هفته‌های گذشته خبر داد. خاندوزی اظهار داشت: ما می‌خواهیم که اوضاع اقتصادی زودتر به آرامش برگردد و از سویی دیگر لطمات وارده به اصناف و … جبران شود که در این رابطه بسته‌های حمایتی از فعالان اقتصادی تهیه شده که در صورت تایید از سوی مراجع ذیصلاح اجرایی می‌شود.
وزیر اقتصاد با اشاره به ناامنی‌های اقتصادی روزهای گذشته اظهار کرد: باید لطمات واردشده طی هفته‌های گذشته را به رسمیت شناخت. مساله امنیت کسبوکار و سرمایه‌گذاری نه تنها شاخص‌های مختلف اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد بلکه معیشت افراد اعم از فعالان بخش حقیقی اقتصاد، تجار، اصناف و … را نشانه می‌رود.
وی گفت: امنیت کسبوکار و سرمایه‌گذاری مورد تایید دولت و بخش خصوصی است و برگشت آرامش و امنیت به این بخش مورد تایید ماست. اظهارات وزیر اقتصاد یک روز پس از هشدار شدید فعالان بخش خصوصی نسبت به تداوم قطع و اختلال اینترنت و تاثیر آن بر بخش تولید گفته می‌شود. شامگاه دوشنبه فعالان اقتصادی و کسبوکارهای مختلف در جلسه‌ای در اتاق بازرگان، صنایع و معادن و کشاورزی ایران به قطع و اختلال اینترنت و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و بسترهای کسبوکار انتقاد کرده‌اند. البته در این جلسه که با حضور نمایندگان تشکل‌های مختلف برگزار شده تنها مشاور وزیر ارتباطات و یک نماینده از مرکز ملی فضای مجازی حضور داشته‌اند. حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران در حاشیه این نشست، گفته که با توجه به اتفاقات اخیر و اختلال‌هایی که در ارایه برخی خدمات اینترنتی به وجود آمده، کسب‌وکارها با مشکلاتی جدید مواجه شده‌اند.
وی اظهار کرد: آمارها نشان می‌دهند که با قطع اینترنت حجم بزرگی از کسب‌وکارها روی اینترنت تعطیل شده و حتی شرکت پست هم از کاهش یک‌سومی درآمدهای ناشی از ارسال مرسوله‌های پستی خبر داده است. بخشی از این تاثیر محدودیت‌ها روی کسب‌وکارهایی دیده می‌شود که از طریق اینستاگرام فعالیت می‌کردند و این اتفاق باعث تعطیل شدن بسیاری از کسب‌وکارها شده و از سمت دیگر روی اشتغال نیز تاثیر منفی داشته است. همه ما می‌دانیم تشکیل کسبوکارهای مبتنی بر نوآوری مستلزم یک ثابت نسبی در اقتصاد کلان کشور است. در چنین شرایطی وقتی تصمیم به ایجاد محدودیت گرفته می‌شود، این اتفاق تاثیر منفی روی فعالیت این نوع کسب‌وکارها می‌گذارد.
وی افزود: با ایجاد ثبات در ارایه این خدمات می‌توان انتظار داشت که چه صاحبان کسبوکار و چه متخصصان فعال در این حوزه به کار خود ادامه دهند. نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه امروز چند میلیون نفر کسبوکار و درآمد خود را بر مبنای فضای مجازی تعریف کرده‌اند، گفت: باید تلاش کنیم با کاهش محدودیت و اختلالات، این گروه بزرگ را از نگرانی برای آینده بیرون بیاوریم. سلاح‌ورزی افزود: امروز بخش زیادی از فعالان اقتصادی نیز در حوزه تجارت و ارتباط با شرکت‌های خارجی از بستر اینترنت استفاده می‌کنند و تداوم مشکلات می‌تواند فعالیت آنها را نیز تحت‌تاثیر قرار دهد.
ترس از عادی شدن اختلال اینترنت
افشین کلاهی رییس کمیسیون دانش‌بنیان اتاق بازرگانی ایران نیز در انتقاد از قطع اینترنت گفت: ما در کشور باور نکرده‌ایم که اینترنت یک زیرساخت اساسی مانند برق و جاده است و به راحتی نمی‌توان مردم را از آن محروم کرد. به گفته کلاهی همچنان در ایران از روش‌هایی استفاده می‌شود که قبلا هم انجام شده و جواب نداده است. به گفته رییس کمیسیون دانش‌بنیان در سالی که دانش‌بنیان نام گرفته تلاش داشتیم در زمینه تسهیل سرمایه‌گذاری داخلی متمرکز باشیم اما وقتی با یک کلید می‌توان اینتنرت را قطع کرد دیگر سرمایه‌گذاری معنی ندارد. کلاهی گفت: بزرگ‌ترین ترس من این است که قطع اینترنت و اختلال به یک موضوع عادی در کشور تبدیل شود.
هر روز به خودمان پشت پا می‌زنیم
سید حسن هاشمی رییس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نیز در سخنانی نسبت به قطع و اختلال در اینترنت انتقاد کرد و گفت: ما با فضای مجازی روبه رو نیستیم با ما دنیای مجازی روبه‌روییم در حالی که همه کشورها سعی می‌کنند در دنیای مجازی که کشورها به دنبال توسعه بیشتر در این عرصه هستند ما به خودتحریمی و فیلترینگ روی آورده‌ایم. به گفته رییس سازمان نظام صنفی تجربه فیلترینگ در زمینه توییتر نشان داد که ما به جای ایجاد محتوا در این بستر به محروم کردن مردم بسنده کرده‌ایم. هر روز به خودمان پشت پا می‌زنیم و عقب‌تر می‌رویم.
سرمایه‌گذاران به ما می‌خندند
فرزین فردیس دیگر فعال اقتصادی حاضر در جلسه نیز با اشاره به اینکه سهم ICT از تولید ناخالص ملی کشور ۳.۳ درصد است، گفت: می‌توان گفت ۳.۳ درصد از GDP کشور دچار افت تولید شده است. به گفته فردیس اثرات محدودیت‌های اخیر فقط مختص به اینستاگرام و کسب وکارهای روی آن نیست و کل ICT دچار مشکل است و امروزه ICT یک صنعت جداگانه نیست و سایر بخش‌های اقتصادی مثل بورس، بانک، حمل‌ونقل و … دچار اختلال شده است.
او با اشاره به تصمیم مجدد برای قطع اینترنت اعلام کرد: «یک بار اینترنت را در سال ۹۸ قطع کردند گفتیم با توجه به خسارتی که این تصمیم به اقتصاد زد دیگر چنین تصمیمی گرفته نمیشود؛ اما دوباره تصمیم به قطع اینترنت گرفته شده است. در این شرایط دیگر چه امیدی برای ورود سرمایه‌گذار به این بازار را داریم. سرمایه‌گذارهایی که وقتی تشویق‌شان می‌کنیم به این حوزه بیایند، می‌خندند و می‌گویند کار شما به یک سیم و دکمه وصل است و با زدن دکمه کل کسبوکار از بین می‌رود.»
قطعی اینترنت بزرگ‌ترین چالش کسب و کارها
این در حالی است که گزارش شاخص مدیران خرید (شامخ) اقتصاد و صنعت در شهریورماه امسال از نگرانی فعالان اقتصادی از تبعات قطع اینترنت حکایت دارد. این گزارش که شامگاه دوشنبه توسط مرکز پژوهش‌های اتاق ایران منتشر شد نشان می‌دهد قطعی اینترنت که در حال حاضر دغدغه اصلی فعالان اقتصادی به خصوص در بخش خدمات است که باعث کندی و اختلال در کارها شده است.
در گزارش جدید اتاق ایران آمده که شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده (۵۲.۴۷) در مقایسه با مردادماه کاهش قابل‌توجهی داشته است. به‌رغم انتظارات خوش‌بینانه به بهبود فعالیت‌ها در بخش صنعت، فعالان اقتصادی در بخش خدمات و کشاورزی و ساختمان انتظار کاهش فعالیت‌ها را در مهرماه دارند؛ به‌خصوص با اختلال در اینترنت کاهش فعالیت‌ها در بخش خدمات در مهرماه پیش‌بینی می‌شود.
