آینده صنعت، شهرها و کسب‌وکارها بر پایه هوشمندسازی

 با رشد روزافزون شهرنشینی و افزایش تراکم جمعیت در مناطق شهری، مدیریت جمعیت و خدمات‌رسانی به این مناطق به دغدغه‌ی اصلی حکمرانی در کشورهای مختلف تبدیل شد.

در هم تنیدگی امور زیرساختی و فعالیت های روزمره باعث آن شد تا مدیران شهری به فکر راهکارهایی برای افزایش سرعت تصمیم گیری و تسهیل در ارتباط با شهروندان باشند. هوشمندسازی شهرها با کمک فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی به منظور یکپارچه‌سازی خدمات شهری، کنترل ترافیک، مدیریت مصارف آب، گاز و انرژی و امنیتی، اتفاقی شگرف اما در دسترس است که امروزه به یک اصل غیرقابل انکار در مدیریت شهرهای جهان تبدیل شده است.

رشته های مهندسی متفاوتی برای پیشرفت این حوزه در حال تلاش هستند، اما نقش مهندسین کامپیوتر و IT در قضیه پررنگ تر است. این فعالان عرصه فناوری، وجهی از تکنولوژی را ارائه می‌کنند که رقابت در آن فراتر از مرزهای جغرافیایی و محدودیت های جاری در دیگر عرصه های علمی است.

به همین منظور به سراغ یکی از پژوهشگران برتر و اساتید دانشگاه در حوزه مهندسی کامپیوتر رفته و از تحولات دانش مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات گفت‌وگویی داشتیم.

شهرهای هوشمند، از رویا تا واقعیت

عضو هیات علمی دانشگاه فنی و حرفه ای بوشهر در گفت‌وگو با ایسنا با تشریح ظرفیت‌های شهرهای هوشمند گفت: «در حال حاضر به کارگیری فناوری های پیشرفته در جهت تسهیل شرایط زندگی جدید برای ساکنان شهری می تواند زندگی راحت تر و ایمن تری را فراهم آورد. هوش مصنوعی نیز به عنوان یکی از ابزارهای مهم تکنولوژی جدید می تواند با ایجاد بستری هوشمند برای خدمات مختلفی که میتوان به مردم ارائه داد، تاثیر فراوانی در حل مشکلات روزمره مردم دارد.»

دکتر پیمان عاربی مختصات شهر هوشمند را این گونه تشریح کرد: «شهر هوشمند که تلفیقی از هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء است با استفاده از فرآیندهای هوشمند در بستر اینترنت سعی کرده خدمات بهتر و ایمن تری را در اختیار مردم قرار دهد. خدماتی نظیر مدیریت هوشمند ترافیک، پارکینگ هوشمند، مدیریت هوشمند پسماند و زباله، پلیس هوشمند، روشنایی هوشمند و… در ردیف این نوع خدمات قرار می‌گیرد.»

وی افزود: «در این راستا ترسیم یک نقشه عملیاتی از شهر هوشمند که شامل ابزارهای مهم و حیاتی برای طراحی و توسعه شهر هوشمند و کمک به مناطق شهری در استفاده از فن‌آوری هوش مصنوعی باشد بسیار حائز اهمیت است.»

این مدرس دانشگاه با اشاره به ضعف هوشمندسازی شهرها در ایران تاکید کرد: «هم‌اکنون کشورهای توسعه یافته با شتاب بسیار بالایی از خدمات هوش مصنوعی استفاده کرده و هدف‌گذاری بر این مبنا قرار گرفته که تا سال ۲۰۲۶ کلان شهرها بایست به میزان ۸۷ درصد هوشمند شوند. در کشور ما نیز فعالیت‌هایی به شکل پراکنده در جهت هوشمندسازی خدمات انجام شده اما به نظر می‌رسد فاصله بسیاری به لحاظ زیرساخت و آشنایی مردم با فن آوری های جدید در مقایسه با کشورهای توسعه یافته داریم. مهم‌ترین مشکل در این راستا نبود یک نقشه جامع برای مدیریت شهر هوشمند و انجام فعالیت‌های پراکنده و جزیره ای به صورت ناهمگن است.»

هوش مصنوعی به کمک صنعت می‌آید

فعال حوزه صنعت و فناوری معتقد است مهمترین ویژگی شرکت‌های دانش بنیان تولید محصولات بر مبنای آخرین تکنولوژی روز دنیا است. این شرکت‌ها تمامی فرآیندهای تولید محصول و همچنین خدمات رسانی را به صورت علمی انجام می‌دهند.

عاربی مهم‌ترین فعالیت‌های شرکت‌های دانش بنیان در زمینه آی‌تی و هوش مصنوعی را در دو بخش دسته بندی کرد و گفت: «دسته اول با به‌روزرسانی زیرساخت‌های IT و هوش مصنوعی منطبق بر علم روز دنیا و افزایش کارایی و بهره‌وری ابزارهای وابسته به این حوزه مرتبط است؛ و دسته دوم نیز به کارگیری این دو فن‌آوری در کاربردهای مختلف و صنایع وابسته است.»

مدیر گروه رشته کامپیوتر دانشگاه فنی و حرفه ای بوشهر بیان کرد: «با توجه به اینکه بیشتر صنایع دارای مشکلات اساسی در فرایندهای صنعتی خود هستند که می‌توان این مشکلات را با استفاده از هوش مصنوعی حل کرد. لذا مهم‌ترین فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان را می‌توان حل مشکلات صنعت به صورت علمی با استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی عنوان کرد. از طرفی افزایش بهره‌وری صنعتی با استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی نیز یکی از زمینه‌های جذابی است که اینگونه شرکت‌ها می‌توانند از آن در جهت پیشبرد اهداف صنعتی بهره لازم را بگیرند.»

از پژوهشگران داخلی حمایت شود

وی اظهار کرد: «یک پژوهش زمانی کاربردی است که بتوان آن را تبدیل به فن‌آوری کرد و آن فن آوری بر اساس کاربردی خاص در صنعت تبدیل به تکنولوژی شود و از آن تکنولوژی در جامعه در جهت حل مشکلات مردم و صنعت استفاده شود.»

پیمان عاربی استفاده از پژوهش را در دو گام مورد بررسی قرار داد و به خبرنگار ایسنا گفت: «گام اول تبدیل پژوهش به فن‌آوری است که در این زمینه در کشور ضعیف عمل شده و یکی از مهم‌ترین دلایل عدم پیشرفت در تولید نیز، نداشتن فن‌آوری‌های بومی با استفاده از پژوهش‌های روز دنیا است. نکته جالب در این زمینه آن که در کشورهای توسعه‌یافته از پژوهش‌های انجام شده در کشورمان که توسط محققان برجسته ایرانی انجام شده در جهت تولید فن‌آوری استفاده شده و سپس این فن‌آوری با قیمت‌های بسیار بالاتر به ما فروخته می‌شود که جای تاسف دارد.»

عضو هیئت علمی دانشگاه فنی و حرفه ای بوشهر اظهار کرد: «گام دوم استفاده از تکنولوژی های برآمده از پژوهش ها است که در این زمینه تا حدی موفق بوده ایم اما هنوز با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم. در این راستا بدیهی است در صورتی که از پژوهش‌های داخلی از طرف دولت و صنایع حمایت شود می توان در راستای پیشرفت و توسعه کشور از آنها بهره برد.»

آموزش، بازار کار و کارآفرینی

مدیر گروه رشته کامپیوتر دانشگاه فنی و حرفه ای بوشهر اظهار کرد: «در حال حاضر رشته هایی در گروه فنی و مهندسی طرفدار دارند که عموماً بین رشته‌ای هستند؛ یعنی از تلفیق چند رشته مهندسی رشته جدیدی نظیر رشته‌های رباتیک، مکاترونیک، بیوانفورماتیک، فن‌آوری اطلاعات و… ایجاد شده است.»

وی افزود: «از طرفی با ایجاد تحول در تکنولوژی‌های روز دنیا رشته‌هایی در مهندسی بیشتر کاربردی هستند که همسو با این تحولات باشند. در صورتی که در دوره تحصیلی، آموزش ها با بازار کار همسو و سازگار باشد، یک فارغ التحصیل رشته مهندسی خود می‌تواند یک کارآفرین باشد و مشاغل جدیدی را ایجاد کند.»

این استاد دانشگاه اضافه کرد: «دانشگاه فنی و حرفه‌ای به عنوان یک دانشگاه مهارت محور سعی کرده است با ایجاد تحول در سرفصل دروس مهندسی تا حد زیادی این نیاز را برطرف ساخته و دانشجویان را علاقه‌مند به انتخاب رشته های مهندسی کند.»

پژوهش‌های تحریم‌گریز

پژوهشگر برتر کشور در سال ۱۳۹۵ معتقد است کمبود بودجه‌های تحقیقاتی و فاصله میان دانشگاه و صنعت، بزرگ‌ترین چالش‌های حوزه پژوهش است. عاربی در این خصوص اظهار کرد: «به دلیل آشنایی اساتید با آخرین تحولات علمی در دنیا همواره سطح پژوهش در دانشگاه‌های کشور از کیفیت خوبی برخوردار بوده؛ اما مشکلی که موجب می شود تا این پژوهش ها در جامعه و صنایع عملیاتی نشود یکی کمبود بودجه های تحقیقاتی که در سال‌های اخیر در اختیار اساتید دانشگاه قرار داده نشده و دیگری فاصله ارتباطی بین دانشگاه و صنعت است.»

وی تحریم ها را شمشیری دو لبه در مسیر پژوهش می داند و خاطرنشان کرد: «تحریم ها در سال‌های اخیر از یک طرف تهدید بوده است و از طرف دیگر فرصت. جنبه تهدید دشوار شدن به کارگیری ابزارها و تکنولوژی های روز دنیا در امر پژوهش و هزینه بر شدن پژوهش ها است؛ اما این تحریم ها فرصتی مناسب برای پژوهشگران بوده تا بتوانند با تحقیقات گسترده کمبودهای ناشی از تحریم ها را در کشور برطرف سازند و مشکلات ناشی از این تحریم ها را حل کنند.»

آینده صنعت بر پایه رباتیک است

فعال حوزه فناوری و مشاور پروژه های صنعتی با اشاره به نقش پررنگ رباتیک در صنایع گفت: «امروزه ربات‌ها نقش تعیین کننده‌ای در صنایع حساس دارند و کشورهای توسعه یافته هزینه های هنگفتی را در زمینه تولید ربات می‌کنند. ربات‌ها با تسهیل و سرعت بخشیدن به خط تولید کارخانجات و همچنین استفاده از ربات‌ها در مناطقی که برای انسان خطر آفرین است مانند رباط آتش نشان می‌توانند نقش مهمی در صنایع داشته باشند.»

پیمان عاربی اضافه کرد: «با توجه به اینکه یک سیستم هوشمند از یک طرف نیاز به سخت افزار قوی و از طرف دیگر نیاز به نرم افزار مناسب و سازگار دارد، دو رشته کامپیوتر و برق همواره لازم و ملزوم هم هستند. بخش سخت افزاری سیستم‌ها توسط مهندسین برق و بخش نرم افزاری توسط مهندسان نرم افزار ساخته می شود.»

مهندسین کامپیوتر در میدان مبارزه با کرونا

عضو هیات علمی دانشگاه فنی و حرفه ای بوشهر، جایگاه مهندسی کامپیوتر در مبارزه با کرونا را بسیار راهبردی می داند و می‌گوید: «با توجه به شیوع کرونا و تلاش دولت برای قطع زنجیره انتشار این ویروس یکی از مهمترین کارها در این زمینه رعایت فاصله اجتماعی در تمامی بخش های جامعه بود و در این راستا مهندسین کامپیوتر با ایجاد زیرساخت‌های آی‌تی در تمامی بخش ها نظیر آموزش مجازی در مدارس و دانشگاه‌ها، دولت الکترونیک و تجارت الکترونیک توانستند تا حد زیادی در رعایت فاصله اجتماعی کمک نمایند.»

وی افزود: «از طرفی در تحقیقات پزشکی برای یافتن واکسن کرونا ردپای علم کامپیوتر دیده می شود. گرایش‌های نرم افزار و آی‌تی با توجه به ماهیتشان بیشترین سهم را در مقابله با کرونا داشته اند.»

نرم‌افزارهای آموزشی بومی توانمند هستند

مدیر گروه رشته کامپیوتر دانشگاه فنی و حرفه‌ای بوشهر گفت: «نرم افزارهای خارجی در بخش آموزش به دلیل بومی نبودن و عدم سازگاری با نظام آموزشی کشور مشکلاتی را در فرآیند آموزش مجازی ایجاد کرده است. از طرفی به دلیل عدم دسترسی آسان به نرم افزارهای با کیفیت خارجی و هزینه بر بودن، امکان استفاده از اینگونه نرم افزارها نیز مهیا نیست. لذا دانشگاه‌ها سعی کرده‌اند با استفاده از سیستم‌های متن باز که به صورت رایگان موجود است و با سفارشی کردن و سازگار کردن آن با نظام آموزشی کشور تا حد زیادی این مشکلات را حل کنند.»

پیمان عاربی خاطرنشان کرد: «به عنوان نمونه می‌توان از سامانه سمیاد دانشگاه فنی و حرفه‌ای یاد کرد که با بومی‌سازی توانسته است زنجیره آموزشی به وسعت ۱۷۰ آموزشکده و دانشکده فنی با جمعیت دانشجویی بالغ بر ۲۰۰ هزار دانشجو را پوشش دهد.»

آموزش مجازی، فرصتی در دسترس

استاد نمونه کشوری در سال ۱۳۹۷ تصریح کرد: «یکی از مهمترین مشکلات سیستم آموزشی کشور عدم دسترسی شبانه روزی دانشجوها به محتوای آموزشی اساتید است. پیش از این و تا قبل از شیوع کرونا آموزش صرفا به ساعت کلاسی محدود می شد و این زمان برای دروس زمان بسیار کمی است اما آموزش‌های مجازی و سامانه‌های آموزش الکترونیک با ایجاد بستری شبانه‌روزی برای دانشجو می توانند محتوای آموزشی با حجم بالایی را به طور دائمی در اختیار دانشجویان قرار دهند.»

وی افزود: «از طرفی با ایجاد بستر آموزش مجازی امکان بهره جستن از سایر اساتید و محققان در سایر دانشگاه‌های داخلی و خارجی فراهم می شود تا از این طریق تجربیات خوبی در اختیار اساتید و دانشجویان قرار گیرد. به نظر می رسد آموزش الکترونیک تحولات زیادی را در عرضه محتوای متنوع آموزشی و سازگار با استانداردهای دنیا فراهم آورد.»

منبع: ایسنا