کانال‌های بلاک‌چینی حماس

 فاطمه زارع‌پور نبیل

وال‌استریت ژورنال در تحلیل بلاک‌چین، ادعای گزافی داشت مبنی بر اینکه در طول سال منتهی به حملات حماس مقادیر زیادی سرمایه از طریق رمزارز دریافت کردند.

 طی ماه گذشته، پس از حمله غافلگیرکننده حماس، وال‌استریت ژورنال در گزارشی مدعی شد که در بازه زمانی میان اوت۲۰۲۱ تا ژوئن۲۰۲۳ جهاد اسلامی فلسطین ۹۳میلیون دلار ارز دیجیتال دریافت کرده است و حماس نیز در همین بازه زمانی از این طریق حدود ۴۱ میلیون دلار حمایت مالی شده است. گزارش وال‌استریت ژورنال بر اساس تجزیه‌وتحلیل داده‌های پایگاه تحلیلی داده‌های بلاک‌چینی انگلیسی، الیپتیک (Elliptic)، نگاشته شده بود.

وال‌استریت ژورنال در گزارش خود بر اساس بررسی دستورات توقیف دولت اسرائیل و گزارش‌های تحلیل بلاک‌چین، ادعای گزافی داشت مبنی بر اینکه در طول سال منتهی به حملات، سه گروه شبه‌نظامی؛ حماس، جهاد اسلامی فلسطین و متحد لبنانی، حزب‌الله، مقادیر زیادی سرمایه از طریق رمزارز دریافت کردند. در آن گزارش که از داده‌های الیپتیک استفاده شده بود، اشاره شده بود کیف پول‌های ارز دیجیتالی که مقامات اسرائیلی آنها را به جهاد اسلامی فلسطین منتسب کرده بودند، از اوت۲۰۲۱ تا ژوئن سال جاری ۹۳میلیون دلار ارز دیجیتال تراکنش وجود داشته است.

البته در گزارش اولیه ژورنال نیز اشاره می‌شود که الیپتیک مشخص نکرده است که آیا تمام تراکنش‌هایی که شناسایی کرده است مستقیما شامل جهاد اسلامی فلسطین می‌شود یا خیر؛ زیرا برخی از کیف‌پول‌ها متعلق به کارگزارانی هستند که ممکن است به مشتریان غیر جهاد اسلامی فلسطین نیز خدمات داده باشند. همچنین در آن گزارش گفته شده است بر اساس تحقیقات انجام‌شده توسط یکی دیگر از شرکت‌های تحلیلگر و نرم‌افزار رمزنگاری به نام BitOK مستقر در تل‌آویو، کیف پول‌های متصل به حماس در یک بازه زمانی مشابه حدود ۴۱میلیون دلار دریافت کردند.

در زمان چاپ گزارش وال‌استریت ژورنال شاخه مسلح حماس، گردان‌های عزالدین قسام، به درخواست‌های ژورنال برای اظهارنظر درباره استفاده این گروه‌ها از رمزارز پاسخی نداد. از سوی دیگر ژورنال از دسترسی لازم به جهاد اسلامی فلسطین و حزب‌الله برای صحت‌سنجی خبر برخوردار نبود. اهمیت ادعای نشریه وال‌استریت ژورنال زمانی برجسته می‌شود که در نظر داشت هر سه گروه شبه‌نظامی توسط دولت آمریکا به‌عنوان سازمان‌های تروریستی خارجی معرفی شده‌اند و توسط وزارت خزانه‌داری تحریم شده‌اند و دسترسی آنها به سیستم بانکی بین‌المللی محدود شده است.

به این معنا که هر فرد حقیقی یا حقوقی که با این نهادها در ارتباط باشد، از سوی آمریکا در معرض پیگرد کیفری قرار می‌گیرد و خود هدف تحریم قرار می‌گیرد. هرچند در متن گزارش اشاره می‌شود، نمی‌توان تعیین کرد که آیا رمزارز دریافتی مستقیما برای تامین مالی حمله استفاده شده است، با این وجود چاپ این یادداشت پس از حمله حماس به اسرائیل شوک خبری بزرگی در رسانه‌ها ایجاد کرد.

در گزارش اصلی ژورنال اشاره می‌شود همچنین نمی‌توان مشخص کرد که مقامات اسرائیلی چه مقدار رمزارز را از کیف پول‌های مربوطه ضبط کرده‌اند. طی هفته اول آغاز درگیری‌ها، پلیس اسرائیل اعلام کرد حساب‌های رمزنگاری دیگری را که حماس برای درخواست کمک‌های مالی در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کرده، مسدود کرده است. این خبر بخشی از تلاش مستمر برای یافتن زیرساخت‌های مالی در کشف نقش ارزهای دیجیتال در تامین مالی نهادهای فلسطینی بوده است.

در ادامه تلاش‌ها برای شناسایی کیف پول‌های مرتبط با جهاد اسلامی فلسطین، دفتر ملی مبارزه با تامین مالی تروریسم اسرائیل همچنین درخواست توقیف هر رمزارزی را که در ۶۷حساب مشتری در بایننس، بزرگ‌ترین صرافی ارزهای دیجیتال جهان، نگهداری می‌شود، صادر کرد. این گام در ادامه اقدامات این نهاد علیه حماس و حزب‌الله در ابتدای سال جاری بود که به دنبال مصادره وجوه مرتبط با این گروه‌ها در بایننس بود. وال‌استریت ژورنال نیز پیش‌تر در گزارش‌هایی اشاره کرده بود که وزارت دادگستری ایالات متحده تحقیقات گسترده‌ای را درباره کنترل‌های ضد پول‌شویی بایننس انجام داده است.

اگرچه آنچه عیان است حماس حداقل از سال۲۰۱۹، زمانی که گردان‌های قسام از حامیان خود در کانال تلگرامی خود درخواست کرد بیت‌کوین اهدا کنند، به‌طور علنی به دنبال جمع‌آوری کمک‌های مالی از طریق رمزارز بوده است. در آن زمان این گروه در پستی نوشت: «واقعیت جهاد، صرف تلاش و انرژی است و پول ستون فقرات جنگ است.»

آری ردبورد، یکی از مقامات ارشد سابق وزارت خزانه‌داری آمریکا که اکنون رئیس سیاست جهانی در آزمایشگاه‌های «TRM»، شرکت تحقیقاتی حوزه بلاک‌چین که مشغول تحقیقات درباره حماس است در این زمینه می‌گوید این گروه یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌های رمزنگاری در این حوزه است. حماس زمانی که متوجه شد بازرسان اسرائیلی و آمریکایی به دنبال ردیابی تراکنش‌ها را در بلاک‌چین هستند، نشانی‌های کمک‌های مالی خود را برای محافظت از ناشناس ماندن اهداکنندگان متوقف کرد.

اصلاحیه بر گزارش اولیه

وال‌استریت ژورنال در ۲۷اکتبر پس از ادعای اولیه خود مبتنی بر جریان مالی ۹۳میلیون دلاری کیف پول جهاد اسلامی فلسطین و ۴۱میلیون دلاری حماس گزارش رو خود را به این ترتیب اصلاح کرد که به گفته شرکت تحقیقات ارز دیجیتال الیپتیک، جهاد اسلامی فلسطین و حزب‌الله «ممکن است» از سال۲۰۲۱ تاکنون ۱۲میلیون دلار ارز دیجیتال مبادله کرده باشند.

نسخه قبلی این مقاله به اشتباه گفته بود که جهاد اسلامی فلسطین از سال۲۰۲۱ با استناد به تحقیقات الیپتیک بیش از ۱۲میلیون دلار رمزارز برای حزب‌الله ارسال کرده است. این مقاله همچنین به‌روزرسانی شد تا زمینه‌های بیشتری را درباره تحقیقات الیپتیک را دربرگیرد. تحلیل این شرکت از کیف پول‌های ارز دیجیتالی که مقامات اسرائیلی به جهاد اسلامی فلسطین مرتبط کرده بودند، نشان می‌دهد که جهاد اسلامی فلسطین «ممکن است» از روش‌های رمزنگاری‌شده برای دریافت وجوه و انتقال وجوه به سایر گروه‌ها استفاده کرده باشد.

به لحاظ فنی الیپتیک نمی‌تواند به‌طور قاطع ادعا کند آیا تمام تراکنش‌هایی که شناسایی کرده است مستقیما شامل جهاد اسلامی فلسطین می‌شود یا خیر، زیرا برخی از کیف‌پول‌ها متعلق به کارگزارانی هستند که ممکن است به مشتریان غیر جهاد اسلامی فلسطین نیز خدمات داده باشند.

قابل توجه است الیپتیک، موسسه‌ای که داده‌های آن در گزارش وال‌استریت ژورنال تفسیر نادرست شده بود، در یادداشتی عنوان کرده است: مشهورترین کمپین عمومی جمع‌آوری کمک از طریق ارزهای دیجیتال توسط «Gaza Now»، سازمان خبری حامی حماس، برگزار شده و مبلغ جمع‌آوری شده از این کمپین تنها ۲۱هزار دلار بوده است. هرچند که ظاهرا عمده این مبلغ توسط مقامات مسدود شده است. علاوه بر اصلاحیه وال‌استریت ژورنال و ارائه توضیحات تکمیلی از الیپتیک، «دنیای اقتصاد» بر آن شد تا ادعای حمایت مالی حماس از طریق رمزارز را از نگاه موسسه تحقیقاتی پیشرو، چین‌آنالیز (Chainalysis) که به تحلیل داده‌های بلاک‌چینی می‌پردازد، واکاوی کند.

تحلیل چین‌آنالیز از شایعات

دو جزء کلیدی برای تجزیه و تحلیل حجم و جریان وجوه وجود دارد: تعیین کمیت وجوهی که مستقیما در اختیار نهاد مورد نظر بوده و دوم، شناسایی ارائه‌دهندگان خدماتی است که انتقال وجوه مرتبط با آن سازمان‌ها را تسهیل کرده‌اند.برای اندازه‌گیری مقیاس حجم مبلغی که از طریق ارزهای دیجیتال در اختیار گروه‌های فلسطینی قرار گرفته است و شناسایی خط‌های ارتباطی میان کیف پول‌های مختلف، در ابتدا باید توضیحی از نقش ارائه‌دهندگان خدمات داشته باشیم. در بررسی موارد (کیف پول‌های مشخص) شناخته‌شده تامین مالی گروه‌های فلسطینی، کارگزاران مشابه سایر ارائه‌دهندگان خدمت و اپراتورهای سیستم‌های مالی اغلب درگیر تراکنش‌ها هستند. یکی از این کارگزاران «Buy Cash» مستقر در غزه است که خدمات انتقال پول و تبادل ارز مجازی را ارائه می‌داد و اخیرا تحریم شده است.

حجم وجوهی که این کارگزاران پردازش می‌کنند از سطح فردی بالاتر است و کمتر از حجم مبادلات صرافی‌هاست. معاملات این کارگزاران، بیشتر مشابه کارگزاران خارج از بورس (OTC) باشند. با این توضیحات، به‌عنوان مثال، در واکاوی پایگاه داده‌های Chainalysis Reactor طرف حساب کیف پولی که به تامین مالی گروه‌های فلسطینی مرتبط است، حداقل ۲۰کارگزاری مشکوک وجود دارد. هریک از این کارگزاران مشکوک در مجموع بین ۸.۴ تا ۱.۱میلیارد دلار ارز دیجیتال از همه طرف‌های حساب خود دریافت کرده‌اند. چین‌آنالیز با بررسی دقیق‌تر تراکنش‌های ارتباط طرف حساب‌های این کیف پول، شواهد بیشتری مبتنی بر اینکه این حساب احتمالا نوعی ارائه‌دهنده خدمات باشد، ارائه می‌کند.

در واکاوی بیشتر این آدرس توسط چین‌آنالیز مشاهده می‌شود بیش از ۱۳۰۰سپرده و ۱۲۰۰برداشت را در ۷.۵ماه در این کیف پول پردازش شده است. از حدود ۸۲میلیون دلار ارز دیجیتال دریافت شده توسط این آدرس، تنها حدود ۴۵۰هزار دلار وجوه از کیف پول شناخته‌شده وابسته گروه‌های فلسطینی منتقل شده است. با توجه به فعالیت این آدرس، فرد یا گروهی از افراد که آن را در اختیار دارند، با افرادی که کیف پول وابسته به گروه‌های فلسطینی را مدیریت می‌کنند، متفاوت هستند. کیف پول مذکور احتمالا ارائه‌دهنده خدماتی است که دانسته یا ناآگاهانه فعالیت تامین مالی گروه‌های فلسطینی را تسهیل کرده است.

برآورد بزرگ‌نمایی‌شده و رقم چشمگیری که وال‌استریت ژورنال مدعی آن شده است با این توضیحات می‌توان این‌گونه برداشت که احتمالا تمام جریان مالی مرتبط با کارگزاران مشکوک به مشارکت در تامین مالی گروه‌های فلسطینی را متعلق به این گروه‌ها در نظر گرفته است. با این حال با توجه به داده‌های چین‌آنالیز شواهد لازم مبتنی بر این مدعی که تمام وجوه به کیف پول‌های تحت کنترل گروه‌های فلسطینی منتقل شده است، وجود ندارد.

برخورد تند سناتورهای آمریکایی

جدای از جواب سوال اینکه آیا ارزهای رمزنگاری‌شده نقشی در تامین مالی حماس داشته‌اند، از این اتفاق و گزارش نادرست وال‌استریت ژورنال ممکن است در جهت‌دهی به تنظیم سیاست‌های مرتبط با پول‌شویی آمریکا سوءاستفاده شود. سناتورها الیزابت وارن و راجر مارشال به گزارش وال‌استریت ژورنال درباره تامین مالی حماس در مقاله‌ای برای همین رسانه در ۱۸اکتبر اشاره کرده‌اند. هر دو این سناتورها حامیان مالی قانون ضدپول‌شویی دارایی دیجیتال هستند و به دنبال افزایش الزامات گزارش‌دهی تراکنش‌های ارزهای دیجیتال در تلاش برای کاهش پول‌شویی است. به‌ویژه سناتور وارن که منتقد سرسخت ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود و هدف او برای ایجاد «ارتش ضد کریپتو» از کسی پنهان نیست.

در جلسه ۲۶اکتبر، سناتور براون که ریاست کمیته بانکداری سنا را بر عهده دارد، خواستار اقدامات بیشتر علیه تامین مالی تروریسم، از جمله رمزارزها شد و به نظر می‌رسد در جو خبری کنونی بسیاری از اعضای کنگره اکنون مایلند باور کنند که ارزهای دیجیتال موهبتی برای شکوفایی فعالیت‌های غیرقانونی بوده‌اند. پس از گزارش وال‌استرین ژورنال، طی هفته‌های اخیر ۱۰۲قانون‌گذار به وزارت خزانه‌داری ایالات متحده نامه نوشتند و خواستار اطلاعاتی درباره اقدامات وزارت‌خانه درباره بهبود شفافیت موارد استفاده رمزارزها شده‌اند.

منبع: دنیای اقتصاد