مفاهیم پایه اقتصاددیجیتال؛ تجارت الکترونیکی

علیرضا خدایی، خشایار خدایی

تجارت الکترونیک چیست؟

تعریف عام تجارت الکترونیک عبارت است از: ” انجام تمام مراحل تجارت از طریق شبکه‌های رایانه‌ای و مخابراتی بدون نیاز به حضور فیزیکی در محل معامله”. تجارت الکترونیک، از مهم‌ترین دستاوردهای بشری می‌باشد که باعث شده تا برخی از روندهای مرسوم قبلی به طور کامل مردود و جای خود را به شیوه‌های مدرن دهند.

تجارت الکترونیک، برای نخستین بار در دهه‌ی ۱۹۶۰ معرفی شد و با افزایش دسترسی به اینترنت و ظهور فروشندگان آنلاینِ محبوب در دهه‌ی ۱۹۹۰ و اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰، رشد کرد. برای نمونه، وب‌سایت آمازون، کار خود را در سال ۱۹۹۵ و در گاراژ جف بزوس به عنوان کسب‌و‌کار حمل‌و‌نقل کتاب شروع کرد. یا وب‌سایت EBay که امکان خرید و فروش آنلاین میان مصرف‌کنندگان را فراهم می‌کند، در سال ۱۹۹۵ مزایده‌های آنلاین را به جهان معرفی کرد. با افزایش تعداد کاربران اینترنتی، بسیاری بر این باورند که به زودی تجارت الکترونیک به روش اصلی انجام معاملات تجاری مبدل می‌شود.

هر چند کلمه تجارت ذهن ما را به سمت معاملات مالی سوق دهد ولی بسیاری از مباحث مختلف زیر مجموعه‌ اش می‌باشد که دولت الکترونیک یکی از مهم‌ترین زیر شاخه‌هایش باشد.

 تجارت الکترونیک نیز، مانند هر تکنولوژی دیجیتالی یا بازار خرید دیگری که بر مصرف‌کننده‌ استوار است، در طول سال‌ها تکامل یافته است. با محبوب‌تر شدن دستگاه‌های هوشمند تلفن همراه، تقریبا تجارت الکترونیک به یک موضوع فراگیر و ملموس برای همه افراد تبدیل شده است و تنها مانند گذشته که حتما به کامپیوتر و تا حدی دانش رایانه‌ای نیاز بود دیگر پیچیده نیست. با ظهور شبکه‌های اجتماعی، نظر فیسبوک، توییتر و… و در ایران تلگرام باز طرف دیگر تجارت الکترونیک را از یک موضوع ناشناخته به یک مبحث شناخته شده تبدیل کرده است. بنابر گزار‌ش‌‌ها از سال ۲۰۱۴، در فروش‌های انجام شده بر روی پلت‌فرم تجارت الکترونیک Shopify، تنها به علت تبلیغات بر روی شبکه‌های اجتماعی بوده است، در ۸۵ درصد موارد خریداران با استفاده از تبلیغات فیس‌بوک به این پلت‌فرم هدایت شده‌اند. در سال‌های اخیر در ایران شاهد هستیم حجم عظیمی از تبلیغات رسانه‌ای و آنلاین به سمت شبکه‌های اجتماعی هدایت شده است.

 بازار در حال تغییر، فرصت بزرگی را برای کسب‌و‌کارها فراهم می‌کند تا ارتباط خود با مشتری را بهبود دهند و بازار خود را در دنیای آنلاین گسترش دهند. بنابر گزارش‌ها تا سال ۲۰۱۳، میزان فروش جهانی تجارت الکترونیک، به ۱.۲ تریلیون (۱۲۰۰ میلیارد) دلار رسید. بیش از ۴۰ درصد از کاربران اینترنت (در مجموع ۱ میلیارد نفر)، کالاهایی را به صورت آنلاین خریداری کرده‌اند. این ارقام همچنان به رشد خود ادامه خواهند داد، زیرا استفاده از گوشی همراه و اینترنت، در سراسر جهان، در حال گسترش است.

  ” اقتصادالکترونیکی“ آخرین و به روزترین محتوی در اقتصاددیجیتال

 مزایای تجارت الکترونیک

 ۱- مزایای برای مشتریان

• راحتی: هر محصولی را که بخواهید، به معنای واقعی کلمه، تنها با یک اشاره بر روی اینترنت قابل مشاهده است.

• صرفه‌جویی در زمان: با تجارت الکترونیک محصولات را به راحتی پیدا می‌کنید و در بیشتر موارد ظرف چند روز در مکان مورد نظر تحویل داده می‌شود.

• وجود طیف وسیعی از گزینه‌های انتخاب در مقایسه‌ باشیوه سنتی: در تجارت الکترونیک، مشتری می‌تواند بدون نیاز به رفتن مکان فروش گزینه‌های مختلف را مشاهده نماید بسیار راحت‌تر می‌تواند اطلاعات جامع‌تری به دست آورد و به صورت آنلاین سفارش بدهد به خصوص که در قراردادهای صنعتی هزینه‌های پیش از قرارداد ممکن است بسیار بالا باشد شاید نیاز به مذاکره در چند نقطه مختلف جهان باشد حال این‌که می‌توان با تجارت الکترونیک این هزینه را حذف یا به حداقل رساند.

• راحتی در یافتن بررسی‌ها و نظرات: شاید غیر قابل لمس بودن خرید خیلی برای افراد جذاب و قابل اطمینان نباشد اما به دلیل بالا بودن رقابت شما می‌توانید به نظرات و بررسی‌های سایر مصرف‌کنندگان نگاهی بیندازید. بررسی‌های مثبت و منفی در هر وب‌سایتی وجود دارد و می‌توانید نقدها و نظرات مثبت مربوط به هر کالا را مشاهده کنید حتی شما این نظرات را نیازی نیست که در خود سایت یا صفحه فروشنده ملاحظه کنید در گرو‌ه‌ها و فروم‌های مرتبط به خصوص در شبکه‌های مجازی به این نظرات به راحتی دسترسی خواهید داشت.

۲- مزایای تجارت الکترونیک برای کسب‌و‌کارها

• افزایش حوزه فعالیت: اولین تعاریف تجارت الکترونیک در کتاب‌ها و مقالات مرتبط به این نکته اشاره می‌کرد که شما وقتی سایت خود را راه‌اندازی نمایید به یک فروشنده بین‌المللی تبدیل شده‌اید هرچند این موضوع کمی اغماض و نیاز به زیرساخت‌های مناسب است اما تجارت الکترونیک کسب‌وکار شما را به یک کسب‌وکار بین‌المللی تبدیل می‌نماید و به‌خصوص کار را برای شرکت‌ها، افراد و به خصوص تاجران که در حوزه بین‌الملل فعالیت می‌کنند بسیار ساده کرده ‌است تا جایی که بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی امروزه ناچار به استفاده از کاربردهای تجارت الکترونیک  هستند.

• افزایش فروش: کسب‌و‌کارهای آنلاین به علت ساده بودن حضور در بازار و به خصوص بازارهای بین‌المللی فروش آنلاین سود بیشتری داشته‌اند.

• دسترسی همیشگی: تجارت الکترونیک این امکان را ایجاد کرده‌ است که شما ۲۴ ساعت در روز، بدون تعطیلات و ۳۶۵ روز سال در فعالیت باشید و بتوانید درآمد داشته باشید.

• مدیریت نوین منایع انسانی: شاید در گذشته تنها چند شیوه شما می‌توانستید با نیروهای کاری همکاری نمایید ولی امروزه با این سیستم و به خصوص نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌هایی که به شیوه‌های مختلف کار ارزیابی را انجام می‌دهد به شما قدرت انتخاب بیشتری داده است. همچنین شیوه‌های جدیدی را برای شما ایجاد کرده‌است تا جایی که در بسیاری از مشاغل شما می‌توانید از نیرو‌های بین‌المللی بدون حضور در محل کار خود بهره‌ ببرید و یا حتی در مناطقی که هزینه‌های خرید و اجاره بالا است از شیوه‌های دورکاری استفاده نمایید.

• سیستم مالی: یکی از معضلات همواره شرکت‌ها عملیات حسابداری و حسابرسی بوده است همیشه این بخش پرسنل بسیاری اشتغال داشتند اما تجارت الکترونیک در سال‌های اخیر تعداد این نیروها بسیار کاهش داده است و فقط در بسیاری از موارد شاید تنها فقط به اپراتور نیاز بوده است.

• تراکنش: در تجارت الکترونیک، تراکنش‌ها بلافاصله انجام می‌شوند یا حداکثر به ۲ یا ۳ روز زمان نیاز دارید تا پول، از طریق سیستم بانکی وارد حساب‌تان شود.

• امور اداری و دولتی: دولت الکترونیک یکی از زیر مجموعه‌های تجارت الکترونیک است که خود مباحث گسترده‎‌ای دارد اما اگر ساده بخواهیم به این مبحث بپرازیم امروزه بسیاری از کار‌های دولتی نظیر مالیات، بیمه و کارهای متفرقه دولتی بدون نیاز به حضور فیزیکی انجام می‌شود.

جهت مشاهده ودانلود فایل pdf ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” اینجا کلیک نمایید.

 معایب تجارت الکترونیک

البته تجارت الکترونیک معایبی هم دارد که در زیر شرح داده شده است:

 ۱- معایب برای مشتریان

• حریم خصوصی: متاسفانه دنیای اینترنت و به طبع آن تجارت الکترونیک دسترسی به حریم خصوصی افراد را بسیار ساده کرده است به‌خصوص نا آگاهی و دانش ناکافی افراد باعث شده‌ است تا مشکلات متعددی در این مورد پیش بیاید. چنانچه حضور افراد در شبکه‌های اجتماعی بدون شناخت از این شبکه‌ها و همچنین دانش ناکافی از تنظیمات نرم‌افزار و اپلیکیشن‌های این شبکه‌ها باعث دسترسی افراد سودجو به اطلاعات شخصی شده است. پس قبل از استفاده از هر شبکه ابتدا راجع به آن و امکان سو استفاده و همچنین تاییدیه‌هایی که به این سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها می‌دهیم مطمئن شده و سپس عضو و اطلاعات خود را در اختیار آن‌ها قرار دهیم.

• امنیت مالی: همان‌طور که گفته شد یکی از مزایای تجارت الکترونیک عملیات مالی در سفارش‌های آنلاین و همچنین بانکداری الکترونیک است که در مورد آن در آینده کامل‌تر صحبت خواهد شد. اما ناآگاهی از سایت‌هایی که تراکنش مالی دارند باعث سواستفاده‌های مالی متعدد می‌شود که لازم است پیش از انجام تراکنش‌ها به صورت آنلاین، ابتدا گواهی‌های امنیتی (نظیر نماد اعتماد الکترونیکی و …) آن وب‌سایت را بررسی کنید. درست است که خرید آنلاین ساده و راحت است، ولی هیچ‌کس دوست ندارد اطلاعات شخصی‌اش به سرقت برود. بسیاری از سایت‌ها قابل اطمینان هستند، ولی باز هم همیشه باید تحقیق کنید و سایت‌هایی را که از امنیت کافی برخوردار نیستند، شناسایی کنید.

• کیفیت: غیر قابل حس بودن کالا و همچنین ناشناس بودن طرف مقابل کاری با وجود این‌که در تجارت الکترونیک، همه چیز به راحتی در دسترس قرار گرفته است اما امکان سو استفاده را افزایش می‌دهد لذا همیشه پیش از خرید مطمئن شوید که گزینه‌ای برای بازگرداندن کالا وجود دارد و در قراردادهای آنلاین حتما از مشخصات طرف مقابل خود مطمئن شده و راه‌ها و شیوه‌هایی را انتخاب کنید تا مورد سو استفاده قرار نگیرید.

• هزینه‌های پنهان: مشتری در زمان خرید، از بعضی هزینه‌ها نظیر قیمت کالا، هزینه‌ی حمل‌و‌نقل، بارگیری و مالیات آگاه می‌شود اما مواردی بوده‌ است که بند پرداختی در صفحه سفارش نامشخص و یا اصلا وجود نداشته پس باید مراقب هزینه‌های پنهانی باشید که بر روی صورت‌حساب خرید شما ذکر نشده‌اند.

• تاخیر در دریافت کالا: اگرچه در بیشتر موارد، تحویل محصولات، سریع‌تر از زمان مورد انتظار انجام می‌شود، باید آمادگی تاخیر در دریافت یا ناپدید شدن کالا را نیز داشته باشید.

• نیاز به اینترنت: در دسترس نبودن اینترنت قطعی و وصلی که به‌خصوص در کشور ما بسیار مشاهده می‌شود شاید مشکلات و هزینه‌هایی را ایجاد نماید که متاسفانه برخی افراد عمدی از آن سوء استفاده می‌کنند و اگر هم غیر عمدی باشد در برخی موارد غیرقابل اثبات هستند و یا نیاز به وقت بیشتر در جهت بازگرداندن هزینه دارید.

استفاده از اینترنت، رایگان نیست و اگر شما از اینترنت رایگان مثل وای فای استفاده کنید این احتمال وجود دارد که اطلاعات شما به سرقت برود. پس تراکنش‌ها و عملیات مهم خود را در سیستم‌های مطمئن انجام دهید.

• دانش ناکافی: نداشتن اطلاعات کافی ممکن است باعث سوء استفاده توسط دیگران شود اگر نیاز به کمک دیگران دارید و به هر دلیلی امکان استفاده از اینترنت و رایانه (هر نوع دستگاه واسط) شخصی را ندارید بهتر است عملیات مهم مالی و اداری آنلاین خود را به افراد معتبر بسپارید.

• هک شدن: در بسیاری موارد که حتی برای افراد متخصص هم ممکن است اتفاق بیفتد هک شدن سیستم است بدون این‌که اطلاع داشته باشند. پس حتما از امنیت سیستم خود قبل از هر عملیاتی مطمئن باشید.

• نبود تعامل شخصی: در مورد سفارش‌های بزرگ یا مهم کسی وجود ندارد که بتوانید در مورد پرسش‌ها یا نگرانی‌های خود، رو در رو با او صحبت کند.

 ۲- معایب برای کسب‌و‌کارها

• مسایل امنیتی: با وجود این‌که کسب‌و‌کارها اقدامات فراوانی انجام می‌دهند تا امنیت خود و مشتریان‌شان را حفظ کنند، افرادی وجود دارند که می‌توانند از هر دیوار آتشینی عبور کنند و اطلاعاتی را که می‌خواهند به دست بیاورند. همه‌ی ما در سال‌های اخیر شاهد این مساله بوده‌ایم که بزرگ‌ترین و مشهورترین کسب‌و‌کارها نیز ممکن است هک شوند.

• نیاز به تخصیص هزینه‌ی بیشتر برای زیرساخت‌های تجارت الکترونیک: برای اطمینان از این‌که کسب‌و‌کار آنلاین شما به درستی اداره می‌شود، باید هزینه کنید. شما به عنوان مالک آن کسب‌و‌کار، باید مطمئن شوید که معاملات به شکل درستی انجام می‌شوند و محصولات به بهترین شیوه به نمایش گذاشته می‌شوند.

• ارجاع کالا و خدمات پس از فروش: زیرساخت‌های کسب‌و‌کار آنلاین، باید کامل و بی‌عیب باشند. این نیز هزینه‌های دیگری را برای کسب‌و‌کار ایجاد می‌کند، زیرا مشتریانی هستند که پس از تحویل گرفتن کالا، از کیفیت آن راضی نبوده و کالا را ارجاع می‌دهند. به ویژه مصرف‌کنندگانی هم وجود دارند که چیزی بیش از بازپرداخت مبلغ خود را می‌خواهند.

• وجود خدمات اینترنتی کافی: امروزه ظاهرا همه‌ی مردم، همیشه می‌توانند از اینترنت استفاده کنند، اما باید بدانید که هنوز هم مناطقی وجود دارد که پهنای باند شبکه در آن‌ها می‌تواند مشکل‌ساز شود. پیش از راه‌اندازی کسب‌و‌کار تجارت الکترونیک خود، مطمئن شوید که منطقه‌ی شما از پهنای باند مخابراتی‌ای که برای اداره‌ی موثر کسب‌و‌کارتان ضروری است، برخوردار است.

منابع:

https://www.chetor.com
۲.https://way2pay.ir