تلاش فناوری برای تسهیل ارائه خدمات به شهروندان؛ تمام آنچه درباره دولت الکترونیک باید بدانیم

دولت الکترونیکی پدیده‌ای رو به رشد است؛ اما افراد به دلیل دسترسی ناعادلانه به زیرساخت فناوری اطلاعات به طور مساوی نمی‌توانند از آن بهره ببرند.

دولت الکترونیکی (E-government) به دولتی گفته می‌شود که از ابزارهای فناوری و وسایل ارتباطی مانند کامپیوتر و اینترنت برای ارائه خدمات عمومی به شهروندان در یک کشور یا استان استفاده می‌کند. دولت الکترونیکی فرصت‌های جدیدی را برای دسترسی مستقیم و راحت شهروندان به دولت و ارائه خدمات مستقیم آنلاین فراهم می‌کند.

از لحاظ فنی عبارت دولت الکترونیکی شامل حالات مختلف تعاملات دیجیتالی می‌شود، از جمله تعاملات دیجیتالی بین یک شهروند و دولت(C۲G)، بین دولت و نهادها و سازمان‌های وابسته به آن(G۲G)، بین دولت و شهروندان (G۲C)، بین دولت و کارکنان آن(G۲E) و همچنین در نهایت بین دولت و مشاغل/کسب‌وکارهای گوناگون(G۲B). دولت‌ها از طریق حالات فوق، سرویس‌های خود را عرضه و کنترل می‌کنند.

جهت دانلود و مشاهده عناوین ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” اینجا کلیک نمایید.

هدف دولت الکترونیکی برقراری ارتباط شهروندان با تمام سطوح دولتی (شهر، ایالت/استان و کشور) و تسهیل مشارکت آنها در حکومت‌داری با استفاده از اطلاعات و ارتباطات است. فناوری اطلاعات(IT) و مهندسی مجدد فرایندهای تجاری (BPR)امکان پیاده‌سازی ابزارهای دولت الکترونیک را مقدور ساخته است.

واژه‌شناسی دولت الکترونیکی

هر چند عبارت دولت الکترونیکی در ایران جا افتاده است؛ اما در کشورهای مختلف اسامی گوناگونی از جمله حکومت اینترنتی، دولت دیجیتال، دولت آنلاین، دولت متصل و… به آن اطلاق می‌شود. به دلیل استفاده مستمر از کلان‌داده، نامی که دیجیتالی بودن دولت را نشان دهد منطقی‌تر به نظر می‌رسد، با این حال نام شناخته‌شده و رسمی این راهکار در ایران، دولت الکترونیک است.

سازمان ملل متحد از سال ۲۰۰۶، دولت الکترونیک یا دولت دیجیتال را به کارگیری اینترنت و شبکه جهانی برای ارائه اطلاعات و خدمات دولتی به شهروندان تعریف کرده است. برای پیاده‌سازی دولت الکترونیک به کارگیری فناوری اطلاعات(IT)، فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICT) و سایر فناوری‌های مخابراتی مبتنی بر وب برای بهبود و افزایش کارایی و اثربخشی خدمات ضروری است. دولت الکترونیکی مشارکت گسترده شهروندان و ذی‌نفعان را در توسعه ملی و اجتماعی در پی دارد و همچنین تعمیق فرایند حکمرانی ارتقاء و بهبود می‌بخشد.

در سیستم‌های الکترونیکی دولتی، عملیات دستگاه‌ها توسط خدمات مبتنی بر وب پشتیبانی می‌شود. این راه ارتباطی شامل استفاده از فناوری اطلاعات، به‌ویژه اینترنت برای تسهیل ارتباط بین دولت و شهروندان است.

دولت ۲.۰ یا Gov ۲.۰ به سیاست‌ها و برنامه‌های دولتی اشاره دارد که هدفشان استفاده از فناوری‌های مشارکتی و ابزارهای اینترنتی تعاملی برای ایجاد یک بستر محاسباتی منبع باز است که در آن دولت، شهروندان و شرکت‌های نوآور می‌توانند شفافیت و کارایی را افزایش دهند. به بیان ساده‌تر Gov ۲.۰ در مورد «در دسترس قرار دادن دولت در دست شهروندان» است. Gov ۲.۰ اصول تعاملی وب ۲.۰ را با دولت الکترونیک ترکیب می‌کند و مشارکت شهروندان را با استفاده از پلتفرم‌های منبع باز افزایش می‌دهد. این مسئله به توسعه برنامه‌ها، وب سایت‌ها و ابزارهای ابتکاری کمک می‌کند. وظیفه دولت ارائه داده‌های منبع باز، خدمات وب و بسترهای نرم‌افزاری است.

مسیر دولت الکترونیکی به کدام سمت است؟

اولین ارجاع به اصطلاح «دولت الکترونیکی» در کنار اصطلاح مردم‌سالاری الکترونیکی در سال ۱۹۹۲ به کار برده شد. طی ۲ دهه گذشته دولت‌های سراسر جهان با هدف افزایش کیفیت و کاهش هزینه خدمات عمومی در فناوری اطلاعات و ارتباطات سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند. طی این زمان، حتی کم‌توسعه‌ترین کشورها به سمت وب‌سایت‌ها، خدمات الکترونیکی و راهبردهای دولت الکترونیک حرکت کرده‌اند. با این وجود به دلیل گوناگونی مشخص شده است که دولت الکترونیک تمام مزایایی را که انتظار می‌رفت را به دست نیاورده است. یک مطالعه نشان داده است که ۳۵ درصد از پروژه‌های دولت الکترونیک در کشورهای در حال توسعه منجر به شکست کامل شده است.

در واکنش به این نتایج ضعیف، برخی دولت‌ها تحقق اهداف خود را فراتر از جنبه‌های صرفاً فنی تعریف کرده و توانمندسازی بهتر فرایندهای دولت الکترونیک در جهت رفع موانع فرهنگی و سازمانی که مانع تحقق منافع خدمات عمومی می‌شود را در دستور کار قرار داده‌اند.

سازمان پیشرفت استانداردهای اطلاعات ساختار یافته (OASIS) گزارشی را منتشر کرده که در آن طیف وسیعی از مشکلات رایج دولت الکترونیک را که مانع از دستیابی بسیاری از دولت‌ها به تأثیرات مهم سرمایه‌گذاری‌های دولت الکترونیک شده را برشمرده است.

مزایا و معایب دولت الکترونیک

ایراد اصلی دولت الکترونیک در حال حاضر، عدم دسترسی برابر مردم نقاط مختلف جهان به کامپیوتر و اینترنت است. کارشناسان از این اختلاف به عنوان «شکاف دیجیتالی» یاد می‌کنند. شکاف دیجیتالی اشاره به این واقعیت دارد که افرادی که درآمد پایینی دارند، بی‌خانمان هستند و/یا در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند، نمی‌توانند به اندازه سایر شهروندان از خدمات دولت الکترونیک بهره ببرند زیرا معمولاً دسترسی چندانی به اینترنت ندارند.

اعتماد به حکمرانی الکترونیکی نیز بستگی زیادی به عملکرد و نحوه اجرای آن دارد که می‌توان آن را از طریق اثربخشی اقدامات فعلی اندازه‌گیری کرد. سرویس‌های دولت الکترونیک بسیار مستعد نوسان است.

مزیت اصلی دولت الکترونیکی در هدف نهایی آن خلاصه شده و آن این است که طی آن مجموعه‌ای از خدمات عمومی به طور کارآمد و مقرون به صرفه به شهروندان ارائه می‌شود. دولت الکترونیکی به شفافیت دولت کمک می‌کند. شفافیت دولت از آن جهت حائز اهمیت است که به مردم این امکان را می‌دهد تا از آنچه دولت در حال کار بر روی آن است و همچنین سیاست‌هایی که سعی در پیاده‌سازی آن دارد مطلع شود.

از این طریق، انجام کارهای ساده اما سودمند با دسترسی الکترونیکی آسان‌تر می‌شود. بسیاری از تغییرات در زندگی شخصی یک فرد ممکن است تأثیر زیادی بر ارکان مختلف تعاملش با دولت داشته باشد. برای مثال وقتی فرد به یک خانه جدید می‌رود باید اداره برق و آب و گاز و مخابرات و… را مطلع سازد و حسابی اسیر کاغذبازی می‌شود. اما دولت الکترونیک می‌تواند کل این فرایند را به فشردن یک دکمه محدود کند و نیاز به صرف زمان، انرژی و پول را برای انجام امور رفع نماید.

طبیعتاً برپایی دولت الکترونیک راهی آسان برای مشارکت عموم مردم در دولت است و می‌تواند آگاهی رأی‌دهندگان را افزایش دهد که این مسئله به افزایش مشارکت شهروندان در انتخابات می‌انجامد.

منبع: آنا

بیشتر از دولت الکترونیک در اقتصادالکترونیکی:
از حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی تا تکمیل شبکه ملی اطلاعات
توسعه دولت الکترونیک تنها در حذف حضوری مخاطب نیست
آزادی انتشار داده رکن شفافیت در کشور است؛ تعارض منافع؛ سدی در برابر توسعه دولت الکترونیک
سامانه ثنا چیست؟ آموزش استفاده از سامانه ثبت‌نام الکترونیک قوه قضاییه
تاثیر ویروس کرونا بر توسعه خدمات الکترونیکی نظام اداری؛دولت الکترونیک نیازمند زیرساخت‌های قویتر
۱۰۰ درصد خدمات پرکاربرد دولتی باید الکترونیکی شود
۱۵ مدیر برتر حوزه دولت‌الکترونیکی دولت دوازدهم معرفی شدند
در وزارت ارتباطات دولت سیزدهم معاونت دیجیتال برای پیگیری اقتصاد صنعت ICT و مخابرات تشکیل شود
لازمه تحقق جهش تولید، فاصله گرفتن از فضای سنتی در اقتصاد و تکیه بر فناوری های نوین و دیجیتال اقتصادی