توکن‌های دارای موجودی منعطف (Elastic supply tokens) توکن‌هایی هستند که موجودی در حال گردش آنها تغییر می‌کند. ایده این نوع توکن‌ها آن است که به جای نوسان قیمت، موجودی توکن بر اساس رویدادی به اسم ریبیس (rebase) تغییر می‌کند.
تصور کنید اگر پروتکل بیت کوین می‌توانست این موضوع را عملی کند که چه مقدار بیت کوین در کیف پول کاربرها موجود باشد تا به قیمت مشخصی دست یابد. فرض کنید امروز یک بیت کوین دارید. فردا که از خواب بیدار می‌شوید ۲ بیت کوین خواهید داشت، اما قیمت هر کدام نصف قیمت دیروز باشد. نحوه عملکرد مکانیزم ریبیس بدین گونه است.
حوزه دیفای شاهد پیدایش انواع جدیدی از محصولات مالی بر بستر بلاک چین بوده است. در مقاله‌های دیگر درباره ییلد فارمینگ، بیت کوین توکنیزه‌شده بر بستر اتریوم، یونی‌سواپ و وام‌های سریع (flash loans) صحبت کرده‌ایم. حوزه دیگری از عرصه ارزهای دیجیتال که مشاهده و بررسی آن جالب است، توکن‌های دارای موجودی منعطف یا توکن‌های ریبیس هستند.
مکانیزم منحصربه‌فرد موجود در این توکن‌ها، انجام آزمایشات بسیار زیادی را امکان‌پذیر می‌سازد. در ادامه به بررسی نحوه عملکرد این توکن‌ها خواهیم پرداخت.
توکن دارای موجودی منعطف چیست؟
نحوه عملکرد توکن‌های دارای موجودی منعطف یا توکن‌های ریبیس بدین صورت است که موجودی در حال گردش آنها به دلیل تغییر قیمت، افزایش یا کاهش می‌یابد. این کاهش یا افزایش در موجودی با مکانیزمی به اسم ریبیسینگ (rebasing) انجام می‌شود. هنگامی که ریبیس انجام می‌شود، موجودی توکن به صورت الگوریتمی و بر اساس قیمت فعلی هر توکن، افزایش یا کاهش می‌یابد.
از جهاتی می‌توان توکن‌های دارای موجودی منعطف را مشابه با استیبل کوین‌ها دانست. هدف این توکن‌ها دستیابی به قیمت هدف است و مکانیزم ریبیسینگ نیز این موضوع را تسهیل می‌سازد. هرچند، تفاوت مهم و کلیدی این دو نوع در آن است که توکن‌های ریبیسینگ با تغییر موجودی در حال گردش در صدد دستیابی به هدف موردنظر هستند.
اما یک سوال در این بین مطرح می‌شود. آیا ارزهای دیجیتال دیگری با موجودی غیرثابت و در حال تغییر وجود ندارد؟ بله، به نوعی وجود دارند. در حال حاضر، با استخراج هر بلاک، ۶.۲۵ بیت کوین به وجود می‌آید. پس از هاوینگ سال ۲۰۲۴، این مقدار به ۳.۱۲۵ بیت کوین در هر بلاک کاهش خواهد یافت. این نرخ قابل پیش‌بینی‌ای است، بنابراین می‌توانیم تعداد بیت کوین‌هایی که سال بعد یا پس از هاوینگ بعدی وجود خواهند داشت را تخمین بزنیم.
نحوه عملکرد توکن‌های دارای موجودی منعطف فرق می‌کند. همانطور که اشاره شد، مکانیزم ریبیسینگ به صورت دوره‌ای، موجودی در حال گردش را تنظیم می‌کند. فرض کنید توکن با موجودی منعطفی داریم که هدف آن، دستیابی به قیمت ۱ دلار است. اگر قیمت آن بیشتر از یک دلار باشد، مکانیزم ریبیسینگ، موجودی را افزایش و قیمت هر توکن را کاهش میدهد. در مقابل، اگر قیمت کمتر از یک دلار باشد، مکانیزم ریبیسینگ، موجودی را کاهش و قیمت هر توکن را افزایش خواهد داد.
این موضوع از لحاظ عملی به چه معنا است؟ با وقوع ریبیسینگ، تعداد توکن‌های موجود در کیف پول کاربران تغییر می‌کند. فرض کنید توکنی به اسم Rebase USD) rUSD) داریم که در صدد دستیابی به قیمت یک دلار است. ۱۰۰ توکن rUSD در کیف پول سخت‌افزاری شما قرار دارد. فرض کنید قیمت به کمتر از یک دلار می‌رسد. پس از وقوع مکانیزم ریبیسینگ، ۹۶ توکن rUSD در کیف پول خود خواهید داشت. اما در عین حال، قیمت هر توکن نسبت به قبل از وقوع ریبیسینگ، بیشتر خواهد بود.
ایده و هدف این است که نسبت دارایی شما به کل موجودی، با ریبیسینگ تغییر نکند. اگر قبل از ریبیسینگ، یک درصد از کل موجودی توکن را در اختیار دارد، پس از ریبیسینگ نیز هم‌چنان یک درصد کل موجودی را داشته باشید، حتی اگر تعداد کوین‌های موجود در کیف پول شما تغییر کرده باشد. در واقع، فارغ از تغییر قیمت، سهم شما از موجودی توکن موردنظر حفظ خواهد شد.
نمونه‌هایی از توکن‌های ریبیسینگ
در ادامه برخی از توکن‌هایی که از ساختار ریبسینگ استفاده می‌کنند را معرفی خواهیم کرد. این توکن‌ها دارای موجودی منعطف هستند.
امپل‌فورث
امپل‌فورث (Ampleforth) یکی از اولین کوین‌هایی است که بر اساس مکانیزم موجودی منعطف کار می‌کند. هدف امپل‌فورث این است تا یک کالای بدون وثیقه باشد که طی آن، قیمت هر توکن AMPL یک دلار شود. ریبیسینگ در امپل‌فورث هر ۲۴ ساعت یکبار رخ میدهد.
این پروژه تا زمان معرفی کمپین ماینینگ نقدینگی به اسم Geyser پذیرش نسبتا کمی داشته است. نکته جالب درباره این طرح، مدت زمان آن است. طی این کمپین، توکن‌ها طی یک دوره ۱۰ ساله به شرکت‌کنندگان توزیع خواهد شد. Geyser یک مثال بسیار خوب از این موضوع است که مشوق‌های نقدینگی چگونه می‌توانند توجه و پذیرش چشمگیری را برای پروژه‌های دیفای ایجاد کنند.
اگرچه AMPL از نظر فنی یک استیبل کوین است، اما نمودار قیمت آن به شما نوسان قیمت توکن‌ها با موجودی منعطف را نشان میدهد.
این نکته را به خاطر داشته باشید که نمودار قیمت فوق، فقط قیمت هر توکن AMPL را نشان میدهد و تغییر موجودی آن را مدنظر قرار نداده است. با این حال، قیمت امپل‌فورث به شدت پرنوسان است و سروکار داشتن با آن بسیار پرخطر و ریسکی است. ارائه نمودار توکن‌های دارای موجودی منعطف بر حسب ارزش بازار می‌تواند منطقی‌تر باشد. از آنجایی که قیمت هر توکن آنچنان مهم نیست، ارزش بازار می‌تواند معیار دقیق‌تری از رشد و پذیرش شبکه باشد.
یام فاینانس
یام فایننس (Yam Finance) یکی دیگر از سایر پروژه‌های توکن با موجودی منعطف است که مورد پذیرش واقع شده است. طراحی کلی پروتکل یام به نوعی ترکیبی از موجودی منعطف امپل‌فورث، سیستم استیکینگ سینتتیکس (Synthetix) و عرضه عادلانه yearn.finance است. قیمت هدف توکن‌های YAM نیز یک دلار است.
توکن‌های YAM آزمایشی است که کاملا متعلق به جامعه است، زیرا تمام توکن‌ها از طریق ماینینگ نقدینگی توزیع شده است و هیچ توکنی از قبل استخراج نشده و به موسسان آن اختصاص نیافته است. شانس کسب و دریافت این توکن‌ها از طریق یلد فارمینگ برای تمام افراد یکسان بوده است.
یام به عنوان یک پروژه کاملا جدید و ناشناخته توانسته است کمتر از دو روز، ۶۰۰ میلیون دلار سرمایه مسدودشده در استخرهای استیکینگ به دست آورد. دلیل آنکه این مقدار نقدینگی به دست آمده است، نحوه فارمینگ YAM است که دارندگان بعضی از محبوب‌ترین توکن‌های دیفای را هدف قرار داده است. این توکن‌ها عبارتند از COMP، LEND، LINK، MKR، SNX، ETH، YFI.
هرچند، به دلیل وجود یک باگ در مکانیزم ریبیسینگ، موجودی بسیار بیشتری نسبت به مقدار برنامه‌ریزی‌شده استخراج شد. این پروژه سرانجام مجددا عرضه شد و به لطف حسابرسی جدید توسط جامعه، به قرارداد توکن جدیدی انتقال یافت. اکنون آینده یام کاملا در دستان دارندگان آن است.
ریسک‌های موجود در توکن‌های دارای موجودی منعطف
توکن‌های دارای موجودی منعطف، سرمایه‌گذاری‌های به شدت پرخطر و ریسکی هستند. فقط در صورتی باید در این توکن‌ها سرمایه‌گذاری کنید که کاملا برنامه خود را بدانید و از آن مطمئن باشید. به خاطر داشته باشید که بررسی نمودارهای قیمت آنچنان مفید نخواهد بود، زیرا مقدار توکن‌هایی که در اختیار خواهید داشت پس از ریبیسینگ تغییر خواهد کرد.
البته این موضوع می‌تواند سود شما را چند برابر کند، اما در مقابل ممکن است ضرر شما نیز چند برابر شود. اگر ریبیسینگ هنگامی رخ دهد که قیمت در روند نزولی باشد نه تنها به دلیل کاهش قیمت، پول خود را از دست می‌دهید، بلکه پس از هر ریبیسینگ توکن‌های کمتری خواهد داشت.
از آنجایی که شناخت توکن‌های ریبیسینگ بسیار پیچیده است، سرمایه‌گذاری در این توکن‌ها برای اکثر معامله‌کنندگان منجر به از دست دادن سرمایه می‌شود. فقط در صورتی بر روی توکن‌های ریبیسینگ سرمایه‌گذاری کنید که مکانیزم آنها را کاملا بشناسید. در غیر این صورت، کنترلی بر روی سرمایه‌گذاری خود نخواهید داشت و نمی‌توانید تصمیمات آگاهانه‌ای اتخاذ کنید.
نتیجه‌گیری
توکن‌های دارای موجودی منعطف یکی از نوآوری‌های عرصه دیفای هستند. همانطور که مطالعه کردید، این توکن‌ها از نظر الگوریتمی موجودی خود را تنظیم می‌کنند تا به قیمت هدف خود دست یابند. آیا این توکن‌ها صرفا یک آزمایش جالب هستند یا به پذیرش گسترده دست خواهند یافت؟ پیش‌بینی این موضوع بسیار سخت است، اما پروتکل‌های دیفای مختلفی در حال توسعه هستند که در صدد استفاده از این ایده خواهند بود.
