«ریال دیجیتال»، همان پول قانونی کشور است که بدهی بانک مرکزی به مردم محسوب می‌شود. این واحد پولی، نسخه الکترونیکی ریالی است که در حال حاضر نیز در حساب بانکی تمام ایرانیان وجود دارد و کارکرد آن مانند اسکناس است. «ریال دیجیتال» کم‌نوسان بوده و هر واحد آن ارزشی برابر با یک ریال دارد. بنابراین اطلاق کردن عبارت‌هایی مثل «رمزارز بومی» یا «رمز ریال» در این خصوص صحیح نمی‌باشد.
ریال دیجیتال از جمله مواردی بود که سال گذشته خبر بسیاری از آن نقل قول شد. ریال دیجیتال یا رمزریالی که از سال ۹۷ در دستور کار بانک مرکزی قرار داشت و پس از موفقیت‌آمیز بودن اجرای پیش آزمایشی آن در سال ۱۴۰۰ بالاخره مصوب و در سال ۱۴۰۱ وارد فاز آزمایشی خود شد.
«ریال دیجیتال»، همان پول قانونی کشور است که بدهی بانک مرکزی به مردم محسوب می‌شود. این واحد پولی، نسخه الکترونیکی ریالی است که در حال حاضر نیز در حساب بانکی تمام ایرانیان وجود دارد و کارکرد آن مانند اسکناس است. «ریال دیجیتال» کم‌نوسان بوده و هر واحد آن ارزشی برابر با یک ریال دارد. بنابراین اطلاق کردن عبارت‌هایی مثل «رمزارز بومی» یا «رمز ریال» در این خصوص صحیح نمی‌باشد. این فرم پول، ارزش مستقلی نداشته و ارزش آن توسط بازار تعیین نمی‌شود. همچنین ریال دیجیتال مشابه بیت کوین یا هر نوع رمزارز غیرمتمرکز دیگری نیست که توسط جامعه خودمختار و مستقل مدیریت می‌شوند.
ریال دیجیتال و فرآیندهای انتشار آن طبق چیزی که در قانون دیده شده کاملا مشابه اسکناس است، یعنی هر آن چیزی که برای انتشار اسکناس استفاده می‌شود؛ شامل اینکه، پشتوانه داشته باشد، هیات نظارت بر اندوخته اسکناس بررسی‌های لازم را انجام دهد و سایر موارد مشابه اسکناس است.
بر این اساس ریال دیجیتال، شکل یا فرم دیجیتالی ریال است که توسط بانک مرکزی صادر و مدیریت می‌شود و فرم جدید پولی نیست. این شکل پول، از نظر عرضه و ارزش تحت تاثیر سیاست‌های پولی، مازاد تجاری و بانک مرکزی کشور قرار دارد.
ریال دیجیتال شکل دیگری از پول است؛ نه یک روش پرداخت، که باید آن را اسکناسی فرض کرد که قابل برنامه‌ریزی است و می تواند از سوی قانون‌گذاران مسدود شده یا سوزانده شود.
در ادامه گفتنی است که کشورهای بسیاری در جهان تولید ارز دیجیتال ملی خود را از سالهای دور آغاز کرده اند. از جمله آن کشورها مالزی است که ارز دیجیتال ملی خود را که با احکام شریعت منطبق کرده و با پشتوانه طلا اقدام به تولید آن کرد. همچنین کشور ونزوئلا در سال ۲۰۱۸ برای دور زدن تحریم‌های آمریکا ارز دیجیتال ملی خود را با نام «پترو» با پشتوانه نفت معرفی کرد.
در گزارش اولیه منتشر شده از سوی این کشور، عنوان شده بود که «پترو» توکنی بر بستر اتریوم است. اما روز بعد این خبر حذف شد و پترو به پلتفرم بلاک‌چین NEM پیوست. پترو با اهدافی چون ثبات اقتصادی و استقلال مالی ونزوئلا و ایجاد یک سیستم مالی بین‌المللی آزادتر، متعادل‌تر و عادلانه‌تر شروع به کار کرد و پشتوانه آن نفت بود. روسیه، چین و کره شمالی دیگر کشورهایی بودند که کار بر روی CBDC خود را در آن زمان در دستور کار قرار دادند.
بانک مرکزی بارها اعلام کرده که هدف از ریال دیجیتال، تبدیل اسکناس به یک موجودیت قابل برنامه‌ریزی است. در دومین پیش‌نویس سند ریال دیجیتال، بانک مرکزی هدف خود از طراحی ریال دیجیتال را چنین شرح می‌دهد:
بانک‌های مرکزی با اهداف مختلفی اقدام به توسعه پول دیجیتال می‌نمایند، که از جمله آنها می‌توان به مواردی همچون، پاسخ به نیازمندی پرداخت‌های آتی در اقتصاد دیجیتال، بهبود کارایی ابزارهای پرداخت نوین، افزایش دسترسی‌پذیری پول بانک مرکزی، مدیریت اثرات کاهش بکارگیری اسکناس در جامعه، توسعه ابزارهای پرداخت بین‌المللی با سایر کشورها، توسعه تابآوری ابزارهای پرداخت، نیل به اهدافی خاص در حوزه سیاستگذاری پولی و در مواردی مدیریت مخاطرات ناشی از رواج پول‌های خصوصی اشاره کرد. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز در گام نخست، با هدف بسترسازی برای توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور و پاسخ به نیازمندیهای مربوط به حوزه پرداخت در اقتصاد دیجیتال، اقدام به توسعه ریال دیجیتال می‌کند.
همانطور که مشاهده می‌کنید بانک مرکزی از ریال دیجیتال به عنوان ابزار پرداخت بین‌المللی یاد می‌کند. این در حالی است که در همین سند گفته شده که این فرم پول تنها برای پرداخت‌های داخل کشور کاربرد داشته و در فازهای اولیه تبادلات بین بانکی را در مقیاس کوچک امکان‌پذیر می‌کند. ضمن اینکه در شماتیکی که برای زیرساخت‌های فنی این پول دیجیتال بانک مرکزی تصویر شده، در ارتباط بین اعضا و کاربران جایگاه پرداخت بین‌المللی مشخص نیست.
مورد بعدی، اشاره سند به بهبود کارایی ابزارهای پرداخت نوین است. در همین سند آمده که هر کاربر برای استفاده از ریال دیجیتال باید کیف پول خود را فعال کند. طبق دریافت‌های ما این کیف پول‌ها مشابه موبایل بانک هستند و پس از احراز هویت، توسط بانک برای کاربران فعال می‌شوند. در تصویر زیر می‌توانید ارتباطات کلی نظام پرداخت خرد مبتنی بر ریال دیجیتال را مشاهده کنید. به نظر می‌رسد که در این طرح قشر ضعیف جامعه نادیده گرفته شده‌اند؛ به عنوان مثال، افرادی که به دلیل فقر یا عدم دسترسی به فناوری قادر به راه‌اندازی کیف پول نیستند، ممکن است در آینده از دسترسی به خدمات مهم بانکی محروم شوند.
همچنین در مولفه‌های فنی طراحی ریال دیجیتال به قابلیت انتشار توکن‌های مختلف اشاره شده است. اگر قرار است این طرح صرفا در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال و تبدیل اسکناس ریال به یک موجودیت قابل برنامه‌ریزی باشد، صدور توکن‌های مختلف چه دردی را دوا خواهد کرد؟ اصلا این توکن‌ها چه تفاوتی با ریال خواهند داشت؟ آیا قرار است منجر به محدودیت در عرضه پول و دسترسی در پرداخت‌های خرد شوند؟ پاسخ هر چه که هست، لزوم روشنگری بانک مرکزی در این زمینه ضروری است.
بنابراین ما فکر می‌کنیم که لازم است پیش از گذران مراحل آزمایشی و نهایی شدن طرح، شفاف‌سازی‌های بیشتری در زمینه انواع و مقیاس پرداخت‌های خرد و حتی کلان مبتنی بر ریال دیجیتال صورت بگیرد.
در پایان گفتنی است که قابلیت برنامه‌ریزی، کاهش هزینه چاپ پول، کاهش تقاضا برای اسکناس، دسترسی مطلوب از مزیت‌های ریال دیجیتال می‌باشد که بهره‌مندی از این مزیت‌ها به سیاستگذاری بانک مرکزی برای استفاده از آن باز می‌گردد و باید دید نحوه استفاده از آن از سوی بانک مرکزی چگونه تبیین خواهد شد.
منبع: حیات
