توافقات در عصر دیجیتال؛ قرارداد‌های هوشمند یکی از مهم‌ترین فناوری‌های بلاک‌چینی به شمار می‌روند
حامد توانای آزاد
قرارداد‌های هوشمند در بلاکچین ثبت و اجرا می‌شوند و برای ایجاد آنها، در ابتدا پارامتر‌هایی برنامه‌ریزی می‌شود.
در سراسر جهان شروع کار، خرید دارایی و هر توافق دیگر میان دو نفر یا بیشتر نیازمند ایجاد و امضای یک قرارداد است تا مفاد توافق، شرایط تعیین‌شده و تغییرات انجام‌شده ثبت و قابل استناد باشد. از زمان عرضه اولین ارز دیجیتال در سال۲۰۰۹، این دارایی‌های دیجیتال به کمک فناوری پیشرفته بلاکچین در تلاش بوده‌اند تا برای چالش‌ها و مشکلات سنتی راه‌حلی ارائه دهند و فرآیند‌ها را ساده، سریع و ایمن‌تر کنند.
درحالی‌که ارز‌های دیجیتال به هدف ارائه جایگزینی برای انجام معاملات مالی به روشی غیرمتمرکز و با حفظ حریم خصوصی فعالیت خود را شروع کردند، اما طی سال‌های گذشته فناوری بلاکچین به‌طور مداوم بهبود و پیشرفت داشته است و هم‌اکنون ارز‌های دیجیتال کاربردهای متنوعی در زندگی روزمره میلیون‌ها نفر در سراسر جهان پیدا کرده‌اند. قرارداد بستن و رسمی شدن توافقات از جمله مواردی است که فناوری بلاکچین برای آن راه‌حل ارائه داده است که به نام قرارداد‌های هوشمند شناخته می‌شود. قرارداد‌های هوشمند در بلاکچین ثبت و اجرا می‌شوند و برای ایجاد آنها، در ابتدا پارامتر‌هایی برنامه‌ریزی می‌شود.
به‌عنوان مثال، در یک قرارداد هوشمند فرد می‌تواند مشخص کند که در صورت واریز مبلغ تعیین‌شده، مالکیت یک دارایی مانند ملک به فرد پرداخت‌کننده منتقل شود. قرارداد‌های هوشمند برای اجرایی شدن نیازمند سازمان و شرکت نظارتی متمرکز نیستند و به‌صورت مستقل و خودکار در زمانی که پارامتر‌های برنامه‌ریزی‌شده فراهم شوند، اجرا می‌شوند. بنابراین در این قرارداد‌ها، معاملات به صورت کاملا ایمن، شفاف، غیرمتمرکز و با حذف واسطه‌ها انجام می‌شوند و انجام برخی فعالیت‌های مجرمانه مانند جعل اطلاعات، تغییر مفاد یا کلاهبرداری در قرارداد غیرممکن می‌شود.
سادگی و امنیت بیشتر
هنگام خرید یک خانه، خریدار باید در ابتدا با فروشنده قرارداد فروش را امضا کند؛ اما این قرارداد به راحتی قابل انجام نیست. ثبت معامله در بانک، دفتر اسناد رسمی، دفتر ثبت اسناد و املاک و ارائه اسناد مختلف از جمله مواردی هستند که در زمان خرید ملک خریدار و فروشنده باید انجام دهند. فرآیندی که پیچیده و زمان‌بر است و در هر مرحله ممکن است خریدار یا فروشنده در معرض خطراتی مانند کلاهبرداری یا جعل اطلاعات قرار بگیرند و قرارداد امضاشده در نهایت ارزشی نداشته باشد.
قرارداد‌های هوشمند که از فناوری بلاکچین پدید آمده‌اند، این نوع فرآیند را بسیار ساده می‌کنند. قرارداد هوشمند در واقع توافقی است که بین دو شخص یا نهاد در قالب کد‌های رایانه‌ای برای اجرای خودکار برنامه‌ریزی شده است. قرارداد‌های هوشمند همانند ارز‌های دیجیتال روی بلاکچین اجرا می‌شوند. بنابراین شرایط تعیین‌شده و معاملات انجام‌شده در قرارداد بر بستر یک پایگاه داده توزیع‌شده ذخیره می‌شوند و قابل تغییر نیستند.
پایگاه داده توزیع‌شده بلاکچین یک فضای ذخیره‌سازی اطلاعات است که یک فرد به تنهایی قادر به تغییر اطلاعات آن نیست؛ زیرا دیگر کاربران با این تغییرات موافقت نمی‌کنند و مغایرت‌ها با نسخه اصلی قرارداد همواره واضح و مشخص است. پرداخت‌های انجام‌شده برای معاملات قرارداد‌های هوشمند نیز در بلاکچین پردازش می‌شوند. بنابراین فروشنده می‌تواند اطمینان حاصل کند که پرداخت با موفقیت انجام شده است و امکان برگشت پول یا مشکلات دیگر وجود نخواهد داشت. به کمک قرارداد‌های هوشمند، بسیاری از فعالیت‌ها می‌توانند به‌صورت خودکار انجام شوند؛ زیرا دیگر به واسطه‌ها یا نظارت مداوم خریدار و فروشنده بر معامله و قرارداد ثبت‌شده نیازی نیست و تمام فعالیت‌ها در بلاکچین به روشی ایمن و قابل اطمینان پردازش می‌شوند.
درحالی‌که ایده قرارداد‌های هوشمند در دهه۱۹۹۰ مطرح شد، اما تا زمان عرضه ارز دیجیتال و شبکه اتریوم این قرارداد‌ها به‌طور گسترده مورد استفاده قرار نگرفتند. اتریوم از جمله بلاک‌چین‌های پیشرفته غیرمتمرکز بازار به‌شمار می‌رود که توانایی پردازش تراکنش‌های پیچیده را دارد و به کمک آن ایجاد و اجرای قرارداد‌های هوشمند ساده شده است.
با عرضه بلاکچین اتریوم کاربران این توانایی را پیدا کردند تا قرارداد‌ها را به روشی نوین و دیجیتال بر بستر بلاکچین ایجاد کنند و در نتیجه آن ارائه خدمات غیرمتمرکز امکان‌پذیر شد. توسعه‌دهندگان با استفاده از قرارداد‌های هوشمند، پلتفرم‌هایی مانند صرافی‌های غیرمتمرکز ایجاد کردند که به‌طور خودکار و با کد‌های قرارداد‌های هوشمند فعالیت می‌کنند و نیازی به نظارت یا تیم مدیریتی برای پردازش تراکنش‌ها و مدیریت معاملات ندارند. هم‌اکنون با گسترش استفاده از قرارداد‌های هوشمند، حوزه دیفای یا امور مالی غیرمتمرکز نیز ایجاد شده است. دیفای، مجموعه‌ای از خدمات و محصولات مالی است که بدون نیاز به نهاد‌ها و شرکت‌های متمرکز فعالیت می‌کنند و بر بستر بلاکچین عرضه شده‌اند.
خدماتی مانند وام و وام‌دهی، تامین مالی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها، صرافی‌ها و دیگر خدمات مالی غیرمتمرکز از جمله مواردی هستند که به کمک قرارداد‌های هوشمند امکان‌پذیر شده‌اند و بستری را برای ایجاد و استفاده از خدمات اینترنت نسل آینده یا وب۰/ ۳ ایجاد کرده‌اند.بزرگ‌ترین مزیت قرارداد‌های هوشمند، حذف واسطه‌ها است. بنابراین برای خرید یک دارایی مانند ملک دیگر نیازی به دفاتر املاکی و دخالت بانک‌ها نیست و خریدار و فروشنده می‌توانند معامله خود را به کمک این قرارداد‌ها و بر بستر قابل اطمینان بلاکچین انجام دهند. اقدامی که علاوه بر افزایش سرعت معامله، هزینه‌ها و خطرات پیرامون انجام معاملات را کاهش می‌دهد.
برای ایجاد یک قرارداد هوشمند، در ابتدا طرفین و مفاد قرارداد مشخص می‌شود. سپس این مفاد توافق‌شده در یک قرارداد با کد نوشته می‌شود. در نهایت قرارداد هوشمند آماده‌شده به بلاکچین اضافه می‌شود و با فراهم شدن پیش‌نیاز (مانند پرداخت هزینه) به‌صورت خودکار اجرا می‌شود. پس از اجرای موفقیت‌آمیز، قرارداد و معامله انجام‌شده در بلاک چین ثبت و غیرقابل تغییر می‌شود. امروزه علاوه بر اتریوم، استفاده و اجرای قرارداد‌های هوشمند در بسیاری از بلاک‌چین‌های دیگر مانند پولکادات امکان‌پذیر شده و تعداد خدمات و پلتفرم‌های غیرمتمرکز به‌طور مداوم در حال افزایش است. حوزه دیفای علاوه بر ارائه خدمات متنوع مالی، فرصت‌های مختلفی را برای سرمایه‌گذاری و کسب درآمد نیز در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.
موارد استفاده
امروزه به کمک قرارداد‌های هوشمند، انجام بسیاری از فعالیت‌ها و معاملات به صورت غیرمتمرکز امکان‌پذیر شده است. قرارداد‌های هوشمند به‌عنوان واسطه برای معاملات نیز می‌توانند عمل کنند. خریداران در بسیاری از زمان‌ها برای دریافت خدمات یا دارایی راهی برای اعتماد به فروشنده ندارند و ممکن است فروشنده پس از دریافت پول، خدمات یا دارایی را ارائه ندهد. قرارداد‌های هوشمند می‌توانند به‌عنوان یک حساب امانی در این معاملات عمل کنند و پس از دریافت پول و دارایی به‌عنوان واسطه، پول را برای فروشنده و دارایی را برای خریدار آزاد کنند و از این طریق یک معامله ایمن و قابل اطمینان را رقم بزنند. هم اکنون پلتفرم‌های حساب امانی متنوعی در حوزه دیفای عرضه شده است که با دریافت کارمزد کم یا به‌صورت رایگان انجام این معاملات را امکان‌پذیر کرده‌اند.
قرارداد‌های هوشمند تنها در معاملات میان دو نفر و به‌صورت محدود کاربرد ندارند و این فناوری می‌تواند حتی به دولت‌ها برای مدیریت شهر‌ها و کشور کمک کند. قرارداد‌های هوشمند می‌تواند بسیاری از فرآیند‌ها مانند مدیریت زنجیره تامین، ارائه خدمات دولتی، خدمات بیمه، بهداشت و سلامتی، رای‌گیری‌ها، مدیریت مالکیت‌ها و انتقال دارایی‌ها را خودکار کند و با سرعت و امنیت بالای خود، بسیاری از مشکلات سنتی سیستم‌های اداری و دولتی از جمله سرعت پایین انجام فرآیند‌ها را رفع کند. با این حال استفاده از قرارداد‌های هوشمند نیازمند بستری بلاک‌چینی است و شبکه‌هایی مانند اتریوم تا به امروز نشان داده‌اند که از مشکلاتی مانند هزینه‌های بالای عملیاتی رنج می‌برند. بنابراین درحالی‌که قرارداد‌های هوشمند می‌توانند راه‌حلی برای بسیاری از مشکلات روزمره کاربران در سطح گسترده کشوری و حتی جهانی باشند، اما به نظر می‌رسد هم اکنون زیرساخت‌های مناسب برای چنین استفاده‌ای وجود ندارد.
اما قرارداد‌های هوشمند در سطح کوچک‌تر مانند حوزه دیفای و انجام معاملات و ایجاد و مدیریت قرارداد‌ها میان دو یا چند نفر به خوبی عملکرد مناسب خود را نشان داده‌اند و بدون آنها، استفاده از بسیاری از خدمات بلاک‌چینی امکان‌پذیر نبود. قرارداد‌های هوشمند و به‌طور کلی بلاکچین هنوز فناوری جدیدی به شمار می‌روند و طبیعی است که به مرور زمان با اعمال بهبودها و رفع مشکلات، موارد استفاده آنها بیشتر شود. بنابراین علاقه‌مندان ارز‌های دیجیتال باید به حوزه دیفای و قرارداد‌های هوشمند توجه ویژه‌ای داشته باشند؛ زیرا علاوه بر جذابیت‌ها و کاربرد‌ها، پلتفرم‌های استفاده‌کننده از این قرارداد‌ها معمولا فرصت‌های متنوعی را برای سرمایه‌گذاری و کسب سود ارائه می‌دهند.
منبع: دنیای اقتصاد
