رویاپردازی در تدوین سند هوش مصنوعی؛ رسیدن به جایگاه دهم دنیا بدون اینترنت ممکن است؟!
جواد راشدی
هوش مصنوعی عرصه‌های مختلف همچون اقتصادی، سیاسی، نظامی و فرهنگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد به‌طوری که با ظهور ChatGPT، دولت‌ها هم به این نتیجه رسیدند که اگر از قدرت هوش مصنوعی در روابط بین‌الملل غافل شوند، با تهدیدهای جدی روبه‌رو می‌شوند. در ایران هم مسئولان دولتی به تازگی از تدوین سند هوش مصنوعی خبر داده‌اند. اما برخی فعالان این حوزه معتقدند دولت‌ها در ایران آرزوهای خود را در قالب اسناد بالادستی مطرح می‌کنند.
از زمانی که هوش مصنوعی رواج گسترده‌تری در بین مردم یافت، کشورها سعی کردند هم برای استفاده کاربردی و هم برای جلوگیری از زیان‌های این فناوری قوانین و سندهایی را تنظیم کنند که ایران هم یکی از همین کشورها بود. تنظیم سندهای بالا دستی خصوصا در عرصه تکنولوژی باعث می‌شود که افراد نخبه و سرمایه‌گذاران در یک کشور بدانند چه الزاماتی را باید رعایت کنند. اما در ایران این اسناد از جمله سند هوش مصنوعی معمولا حاوی رویاپردازی‌هایی است که زیرساخت‌های لازم برای تحقق آنها در کشور وجود ندارد.
روند تدوین سند هوش مصنوعی در ایران
مسئله تدوین سند برای هوش مصنوعی در ایران حدود دو سالی است که مطرح شده. در بهمن ۱۴۰۰، مسئول کارگروه هوش مصنوعی ستاد اقتصاد دیجیتال (وابسته به معاونت علمی و فناوری) در گفتگو با تجارت‌نیوز از تدوین سندی راهبردی در حوزه هوش مصنوعی خبر داده بود. سندی که پیش‌بینی کرده است ایران تا سال ۱۴۱۰، در زمینه توسعه هوش مصنوعی در بین ۱۰ کشور اول دنیا قرار بگیرد.
این در حالی است که اکنون گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که ایران در حوزه کاربردی کردن هوش مصنوعی در رتبه ۷۷ دنیا قرار دارد و هنوز هیچ اتفاق خاصی به‌طور عملی و محسوسی برای تغییر این شرایط نیفتاده است. اما همچنان مسئله تدوین سند دغدغه اصلی مسئولان است تا جایی که در مرداد ماه سال جاری باز هم موضوع ارائه سند حوزه هوش مصنوعی این‌بار توسط ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک مطرح شد.
در آن زمان، رشاد حسینی دبیر این ستاد در جلسه‌ای که به میزبانی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و با حضور نمایندگان سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف دولتی و بخش خصوصی برگزار شده بود به ارائه پیش‌نویسی از این سند پرداخت. سندی که بنا به گفته او، تمرکز آن بر هوش مصنوعی صنعتی است.
چه کسی مسئول تنظیم سند هوش مصنوعی است؟
اما نکته جالب این جلسه، تذکر نماینده نظام صنفی رایانه‌ای بود که گفت: در حال حاضر این دغدغه مطرح است که علاوه بر سندی که توسط ستاد در حال نگارش است، مرکز ملی فضای مجازی و فراکسیون هوش مصنوعی و حکمرانی داده مجلس نیز در حال انجام کار مشابهی هستند. از همین رو لازم است هماهنگی‌هایی صورت بگیرد تا از دوباره‌کاری پرهیز شود.
اما دوباره در چند روز اخیر، خبری به نقل از پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر تدوین این سند منتشر شده است. علی‌اصغر انصاری، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی وزارت ارتباطات در نشست تخصصی «اولویت‌ها و تقسیم‌کار ملی در حکمرانی هوش مصنوعی» با بیان اینکه سند و نقشه راهی در حوزه هوش مصنوعی در این وزارتخانه نوشته شده، گفت: «این سند را در شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز ملی فضای مجازی تشریح کرده‌ایم.»
وی افزود: «نکته مهم این است که در احکام برنامه هفتم چند حکم درباره هوش مصنوعی به صراحت صحبت می‌کند و بهتر است مرکز پژوهش‌های مجلس روی این احکام بحث و بررسی کند.»
انصاری در پایان سخنان خود با تاکید بر اینکه کشور نیاز به تحول ساختاری برای توسعه هوش مصنوعی دارد، گفت: این تحولات در وزارت ارتباطات فراهم شده و باید بتوانیم نفوذ هوش مصنوعی را در صنایع مختلف و مهم اقتصادی افزایش دهیم.
مسئولان آرزوهایشان را به عنوان برنامه، مکتوب می‌کنند
در رابطه با روند توسعه هوش مصنوعی در ایران و تدوین این سند هوش مصنوعی، ایمان کریمی، دبیر مسابقه هوش مصنوعی (iAAA)در گفتگو با تجارت‌نیوز گفت: «پژوهشگاه وزارت ارتباطات و فناوری ارتباطات، متولی تهیه سند توسعه ملی هوش مصنوعی است که تهیه سند در راستای بومی‌سازی فناوری هوش مصنوعی و به نوعی ایجاد فناوری جدید است.»
او افزود: «با این حال ما در توسعه هوش مصنوعی مسیری را می‌رویم که دیگر کشورها یک بار این راه طی کرده‌‌اند و اکنون با دنیا فاصله داریم. البته در بخش‌هایی مانند حوزه حمل‌ونقل روند خوبی را پشت سر گذاشتیم. یا چند سالی است که سیستم‌های احراز هویت خیلی خوب پیشرفت کردند و حتی می‌شود گفت با کیس‌های جهانی فاصله چندان زیادی ندارد.»
این فعال حوزه هوش مصنوعی ادامه داد: «اما مثلا داده‌های شرکت گوگل در این زمینه قابل مقایسه با کشور ما نیست. در توسعه هوش مصنوعی دسترسی به دیتا بیس‌های لازم را نداریم. اما در حال جمع آوری آنها هستیم.»
بدون اینترنت نمی‌توان در هوش مصنوعی توسعه پیدا کرد
کریمی گفت: «ایران نمی‌تواند جزو ۱۰ اقتصاد برتر هوش مصنوعی دنیا شود، وقتی که چیزی به نام اینترنت در کشور وجود خارجی ندارد.زمانی که اینقدر ناپایداری هست، نمی‌توان انتظار داشت شرکت‌های نوپا در این حوزه ادامه حیات دهند. منابع هوش مصنوعی در اختیار همه هست؛ اما زمانی که برای دانلود برخی داده‌ها که مثلا چند ده ترابایت است، اینترنتی وجود ندارد، اساسا از آن محروم می‌شویم. یا وقتی که بخواهیم این داده‌ها را روی یک سرور قرار دهیم، باید سرور را به خارج از کشور وصل کنیم که فرایند را خیلی سریع‌تر انجام دهد.»
دبیر مسابقه هوش مصنوعی بیان کرد: «مسئولان ما آرزوهایشان را به عنوان برنامه، مکتوب می‌کنند. مثلا آرزوی ساختن ایران در ۱۴۰۴ است، اما وقتی این آرزو را داشتند نمی‌دانستند برای رسیدن به چنین افقی چه لوازمی نیاز است. در مورد هوش مصنوعی هم یک سری آرزو وجود دارد که آنها را مکتوب می‌کنند و نمی‌دانم بدون اینترنت چطور می‌توانند این آرزوها را محقق کنند؟! قرار است در ۱۰ سال آینده جزو ۱۰ اقتصاد برتر هوش مصنوعی شویم اما وقتی ارتباطمان را با دنیا قطع می‌کنیم چطور قرار است این آرزو برآورده شود؟.»
منبع: تجارت‌نیوز
