سهم کووید در رشد اقتصاد دیجیتال؛ در دوران رکود اقتصادی، صادرات خدمات تکنولوژی ۶‌درصد رشد کرد

همه‌‌گیری ناشی از شیوع کووید-۱۹ به‌انگیزه‌‌ای قوی و ناگهانی برای کسب و کارها و افراد بدل شد تا از ابزارهای دیجیتال برای فعالیت اقتصادی خود بیش از پیش استفاده کنند. کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل موسوم به آنکتاد در گزارش خود با نام «تاثیرات همه‌‌گیری کووید-۱۹ بر تجارت در اقتصاد دیجیتال» تاکید کرده که با شتاب‌گرفتن روند دیجیتالی‌شدن و تعمیق اتکا به فناوری‌‌، اهمیت کالاها و خدمات مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات بین‌‌المللی در تجارت‌جهانی افزایش یافته است.

گرچه در دوران همه‌‌گیری، تجارت جهانی به‌شدت کاهش یافت اما سهم کالاهای حوزه فناوری و ارتباطات از حدود ۱۳درصد در سال ۲۰۱۹ به ۱۶درصد در سال۲۰۲۰ رسید؛ این رشد، بزرگ‌ترین افزایش سالانه از زمان ثبت آمار از سال۲۰۰۰ است. در این بازه زمانی، خدمات حوزه دیجیتال نیز شاهد رشدی ۱۴درصدی بوده است؛ این در حالی است که خدمات قابل ارائه دیجیتال، سهمی ۶۴درصدی از کل صادرات خدمات را دربرگرفته است.

دانلود و مشاهده عناوین ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” شماره ۱۲، شهریورماه ۱۴۰۰

بنا بر گزارش آنکتاد، قطعات الکترونیکی با سهمی ۴۴درصدی از واردات، همچنان اصلی‌‌ترین عنصر در تجارت کالاهای ICT هستند. پیشرفت در قطعات الکترونیک به شتاب گرفتن نوآوری‌‌ها در فناوری کمک شایانی می‌کند و سب افزایش ۸درصدی حجم واردات کالاهای ICT نسبت به سال ۲۰۱۹ شده است. در سال ۲۰۲۰ کامپیوترها و تجهیزات جانبی برای اولین‌بار از سال ۲۰۱۳ در جایگاه دومین محصول پرصادرات حوزه ICT قرار گرفت.

به‌عبارتی در سال ۲۰۲۰ شاهد افزایش ۳درصدی صادرات رایانه و تجهیزات آن و از سوی دیگر شاهد کاهش ۱۰درصدی واردات تجهیزات ارتباطی و تجهیزات الکترونیک مصرفی بودیم. همه‌‌گیری ناشی از شیوع کووید-۱۹ سبب سوق‌دادن مصرف‌‌کنندگان به خرید لپ‌‌تاپ‌‌ها و کامپیوترهای شخصی شد که کارآیی بیشتری نسبت به تلفن‌های هوشمند دارند. کار در منزل، کاهش درآمد و عدم‌اطمینان مالی نسبت به آینده سبب شد که خرید کالاهای الکترونیک مصرفی و تلفن‌های هوشمند سرکوب شود.

بازار صادرات جهان دیجیتال

آنکتاد با اتکا به آخرین آماری که در دست دارد، استدلال می‌کند که اتکای فزاینده به فناوری‌‌های دیجیتال سبب تقویت تجارت بین‌الملل در حوزه فناوری شده است؛ این در حالی است که تجارت در این حوزه پیش از همه‌‌گیری، دچار رکود شده بود. صادرات جهانی کالاهای ICT در سال ۲۰۲۰ رشدی ۴درصدی داشت و به ۳/ ۲تریلیون دلار رسید. از سوی دیگر، واردات این محصولات نیز افزایش ۱/ ۱ درصدی یافت و ارزش آن با افزایشی ۲۷میلیارد دلاری به ۵/ ۲تریلیون دلار رسید.

رشد این آمار و ارقام مهر تاییدی است بر این گزاره که بسیاری از اقتصادها در دوران همه‌‌گیری و شرایط قرنطینه بیش از پیش به فناوری‌‌های دیجیتال متکی شدند. روند صعودی صادرات کالاهای ICT تنها در شرق و جنوب‌شرق آسیا به چشم می‌خورد که این رشد، بسیار برجسته و با رشدی ۸درصدی همراه بوده است. سایر مناطق جهان اما شاهد رکود بودند که در این میان کشورهای کمتر توسعه‌یافته با کاهشی ۸۲درصدی، در قعر جدول قرار دارند.

صادرات کالاهای ICT از نظر جغرافیایی بسیار متمرکز است و آسیای شرقی وجنوب‌شرق به رهبری چین، بیش از سه‌چهارم از کل صادرات جهانی را تشکیل می‌دهند. با نگاهی به ۱۰صادرکننده برتر کالاهای ICT می‌توان دریافت که تایوان با افزایشی ۲۰درصدی، صدرنشین افزایش صادرات در سال‌۲۰۲۰ است. سنگاپور که در سال ۲۰۱۹ کاهشی ۶درصدی در صادرات کالاهای ICT را تجربه کرده بود، با رشدی ۱۱درصدی در سال۲۰۲۰، رکورددار بزرگ‌ترین احیای صادرات کالاهای ICT است.

در میان این ۱۰کشور پیشرو، مکزیک با کاهش ۶درصدی صادرات بر سکوی آخر ایستاده است. در میان سایر کشور‌هایی که ارزش صادرات کالاهای ICT آنان بیش از یک میلیارد دلار است، لیتوانی رشدی ۲۸درصدی و استونی رشدی ۲۶درصدی در صادرات داشتند و از سوی دیگر کانادا با کاهشی ۲۲درصدی، ترکیه با کاهشی ۱۸درصدی و استرالیا، فنلاند و هند با کاهشی ۱۳درصدی، در این بازار ظاهر شدند.

صادرات خدمات بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال ۲۰۲۰ با افزایشی ۶درصدی به ۶۷۶میلیارد دلار رسید چرا‌که استفاده از خدمات ارتباطی، کامپیوتری و نرم‌افزاری به دلیل محدودیت‌‌ها و شرایط قرنطینه افزایش یافت. بنا بر گزارش آنکتاد، فناوری‌‌های دیجیتال نقش مهمی در حمایت از تجارت بین‌الملل و فعالیت‌های اقتصادی در سال۲۰۲۰ ایفا کرده است. در دورانی که صادرات خدمات با رکود بی‌‌سابقه از سال ۱۹۹۰ روبه‌رو شد و کاهشی ۲۰درصدی را تجربه کرد، صادرات جهانی خدمات دیجیتال تنها کاهشی ۸/ ۱درصدی را ثبت کرد. همچنین رشد خدمات ICT تا حدی رکود تجارت سایر محصولات خدماتی را تا بیش از نیم‌درصد جبران کرد.

تحولات در بازار واردات

شرایط در باب واردات کالاهای ICT پیچیده‌‌تر از صادرات است. درحالی‌که بیشتر نقاط جهان شاهد کاهش واردات این دست محصولات بودند اما آمریکای‌شمالی و آسیا رشدی ۴درصدی در واردات داشتند.

از سوی دیگر به‌طور کلی واردات کالاهای ICT در مناطق توسعه‌یافته ثابت بود اما واردات کالاهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق در حال توسعه، افزایشی ۲درصدی داشته است. با این وجود شرایط در میان کشورهای در حال توسعه، یکسان و یک‌دست نبوده است؛ به‌طور مثال واردات کالاهای ICT در کشورهای آفریقایی و در حال توسعه به نصف کاهش یافته است.

در سال ۲۰۲۰ و در اوج همه‌‌گیری، منطقه شرق و جنوب‌شرق آسیا ۵۷درصد از کل واردات کالاهای ICT و مناطق توسعه‌یافته، ۴۰درصد از سهم باقی‌مانده را به خود اختصاص دادند.

واردات برای همه ۱۰کشور برتر وارد‌کننده روندی افزایش داشت؛ به‌جز آلمان که کاهش ناچیز ۴/ ۰درصدی را تجربه کرده بود. چین که سهمی ۲۱درصدی از واردت ICT جهان را در قبضه دارد با رشدی ۱۱درصدی نسبت به سال‌۲۰۱۹ صدرنشین کشور‌هایی بزرگ واردکننده است و بعد از آن ایالات‌متحده با افزایش ۵درصدی، ایستاده است.

در میان سایر کشورهای بزرگ واردکننده عمده کالاهای فناوری اطلاعات و ارتباطات، هند با کاهشی ۱۲درصدی، مکزیک با ۹درصد و کانادا با ۳درصد کاهش، بیشترین میزان کاهش را ثبت کردند و در مقابل لهستان با افزایش ۲۵درصدی و چک و تایلند با افزایش ۱۰درصدی قرار دارند. به‌طور کلی شدیدترین کاهش در واردات کالاهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در بولیوی و مصر ثبت شده است که هرکدام کاهشی ۴۶درصدی را ثبت کردند، در حالی که بیشترین افزایش کلی در گامبیا با ۷۵‌درصد و آلبانی با ۷۰‌درصد افزایش رخ داده است.

در حوزه واردات خدمات، آلمان با پرداخت ۷/ ۳۹میلیارد دلار، رکورد‌دار بیشترین هزینه‌‌کرد برای واردات خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهان است، با این حال واردات این کشور نسبت به سال ۲۰۱۹ کاهشی ۴/ ۱درصدی داشته است.

در میان ۱۰وارد‌کننده برتر خدمات، سنگاپور و هند به‌عنوان تنها کشورهای در حال توسعه لیست، به ترتیب رشدی ۴/ ۴ و ۵/ ۱۴درصدی را تجربه کردند. اگر میزان واردات را به نسبت تولید ناخالص داخلی در نظر بگیریم با تصویری متفاوت روبه‌رو می‌‌شویم. در چنین شرایطی قبرس، پیشتاز بیشترین سهم از تولید ناخالص داخلی برای واردات ICT در سال ۲۰۲۰ با سهمی ۹/ ۸درصدی خواهد بود و پس از آن سنگاپور با سهمی ۹/ ۴ و بلژیک با سهمی ۱/ ۲درصدی قرار دارند.

در دسته وسیع‌‌تر خدمات قابل‌ارائه دیجیتال، ایالات‌متحده بزرگ‌ترین واردکننده در سال‌۲۰۲۰ بود و با افزایشی ۳درصدی نسبت به سال قبل به ۶/ ۳۱۷‌میلیارد دلار رسید.

همانند لیست واردکنندگان برتر خدمات ICT، بیشتر کشورهای واردکننده برتر خدمات قابل‌ارائه دیجیتال در سال ۲۰۲۰، توسعه‌یافته هستند، گرچه چین با افزایشی ۹درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ و با وارداتی به ارزش ۱۴۰میلیارد دلار در جایگاه پنجم ایستاده است.

جهت دانلود و مشاهده عناوین ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” اینجا کلیک نمایید.

عزم جهانی برای آمادگی دیجیتال

همه‌‌گیری ناشی از شیوع کووید-۱۹ استفاده از فناوری را بیش از پیش تشویق کرده و سبب افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات ICT شده است. از سوی دیگر این بخش از اقتصاد، نقشی حیاتی در دورانی که تجارت دچار اختلال بود، بازی کرد. با این حال بهره‌‌مندی کشورها برای کالاهای ICT و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ادامه تجارت از طریق تحولات دیجیتال متفاوت بوده است.

تجارت کالاهای ICT در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و آفریقایی در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به‌شدت کاهش یافت، این در حالی است که سایر مناطق جهان سهم محصولات دیجیتال را در تجارت خود افزایش دادند. آنکتاد تاکید می‌کند که این امر به تشدید شکاف دیجیتال خواهد انجامید و امروز بیش از هر زمان دیگری باید اطمینان حاصل کنیم که آمادگی دیجیتال در سراسر جهان به شکلی همگون توزیع شود. در همه کشورها، پیگیری دقیق تغییرات رخ داده در سهم خدمات ارائه شده و نظارت کامل بر تاثیرات همه‌‌گیری بر فناوری اطلاعات و ارتباطات و خدمات باید در دستور کار قرار گیرد.

منبع: دنیای اقتصاد