قراردادهای هوشمند و آینده مالی جهان

محمد حیدری؛ دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه علامه‌طباطبایی

قراردادهای هوشمند به دلیل اینکه دخالت‌‌‌های انسانی حین اجرای قرارداد را به حداقل رسانده و در شبکه بلاک‌چین ثبت و ضبط می‌‌‌شوند، از امنیت و اتکاپذیری زیادی برخوردارند آینده مالی جهان گفته می‌‌شود.

همان‌طور که شاید بسیاری بدانند، تکنولوژی بلاک‌چین، فناوری حوزه امنیت شبکه، از سه‌دهه پیش تاکنون وجود داشت؛ اما شاید پیدایش بیت‌کوین و ترکیب این فناوری با مفاهیم اقتصادی بود که باعث شد این مفهوم از ذیل دامنه مفاهیم علوم رایانه خارج شود و معنای گسترده‌‌‌تری بگیرد. خلق بیت‌کوین و ایجاد یک سیستم مالی با امکان انجام تراکنش‌‌‌های p۲p و کاملا امن، در کنار ایجاد شفافیتی مثال‌زدنی موجب شد تا تمرکز زیادی بر پتانسیل‌‌‌های این فناوری ایجاد شود.

پیدایش قراردادهای هوشمند

اما بیت‌کوین تنها تحولی نبود که گستره فعالیت این فناوری را افزایش داد. خلق اتریوم، دومین رمزارز بزرگ بازار کریپتوکارنسی‌‌‌ها، موجب پدید آمدن مفهوم جدیدی به نام قراردادهای هوشمند شد. به بیان ساده قرارداد هوشمند را می‌‌‌توان کدهای رایانه‌‌‌ای تعریف کرد که تحت شرایط خاص و از پیش تعیین‌شده به‌صورت خودکار اجرا شده و غیر‌قابل بازگشت خواهند بود.

قراردادهای هوشمند به دلیل اینکه دخالت‌‌‌های انسانی حین اجرای قرارداد را به حداقل رسانده و در شبکه بلاک‌چین ثبت و ضبط می‌‌‌شوند، از امنیت و اتکاپذیری زیادی برخوردارند. در کنار این موضوعات می‌‌‌توان مساله شفافیت را هم مطرح کرد. بلاک‌چین نوعی فناوری است که در عین ایجاد حریم خصوصی مستحکم، توانایی ایجاد شفافیت در داده‌‌‌هایی را دارد که این میزان از شفافیت با توجه به نظر طراحان شبکه ایجاد خواهد شد. متن‌باز بودن شبکه‌‌‌های بلاک‌چینی عمومی هم به کاربران این اجازه را می‌دهد تا پیش از استفاده از یک‌شبکه، به‌خوبی وضعیت فنی آن را بررسی و پس از آن با توجه به شرایط اقدام به انجام عملیات در آن کنند.

رشد قراردادهای هوشمند

قراردادهای هوشمند تا پیش از پیدایش اتریوم نیز وجود داشتند؛ اما به دلیل نبود تکنولوژی قابل اتکا، چندان رشد نکرده بودند. به وجود آمدن اتریوم و برخورداری از قابلیت ایجاد قراردادهای هوشمند، در کنار وجود سیستم مالی غیر‌متمرکز، به این فناوری اجازه داد تا به شکل بهتری در معادلات روزمره انسانی بگنجد. این همه‌گیری و فراگیری را تا حدودی می‌‌‌توان مدیون کارتل‌‌‌های مواد مخدر، قاچاقچیان انسان، جنگجویان مزدور و به‌طور کلی گروه‌‌‌هایی دانست که خارج از چارچوب‌‌‌های قانونی دولت‌‌‌ها فعالیت می‌کنند. پیدایش بیت‌کوین توانسته بود یک‌سیستم پرداخت کاملا امن و غیر‌قابل ردگیری برای تبادلات غیر‌قانونی ایجاد کند و سالانه تعداد زیادی از پرداخت‌‌‌ها بابت امور غیرقانونی توسط بیت‌کوین صورت می‌‌‌گرفت.

پیدایش اتریوم و ایجاد قراردادهای هوشمند موجب شد که سیستم قراردادنویسی بسیاری از این گروه‌‌‌ها نیز به سمت اتریوم حرکت کند. اعمال این افراد بر بستر شبکه‌‌‌های بلاک‌چینی موجب رشد و تکامل این شبکه‌‌‌ها شد و کم‌کم ایده‌‌‌های مختلفی را در ذهن برنامه‌نویسان ایجاد کرد. امروز در جایگاهی ایستاده‌‌‌ایم که بسیاری آن را دور از انتظار می‌‌‌دانستند. به لطف پتانسیل‌‌‌های بلاک‌چین، سیستم‌های مالی غیر‌متمرکزی بر بستر شبکه‌‌‌های بلاک‌چینی مختلف ایجاد شده که بدون دخالت دولت‌‌‌ها و انسان‌‌‌ها، عملیات‌‌‌های مختلفی را انجام می‌دهند که فقط متکی به کدهای شفاف و در عین حال غیر‌قابل تبدیل کامپیوتری است. درحال حاضر برای قراردادهای هوشمند مسیر دور و درازی از تکامل باقی مانده که البته با سرعت بسیاری در حال طی کردن آن است.

حوزه کنونی فعالیت قراردادهای هوشمند

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، درحال حاضر بسیاری از بخش‌‌‌ها از فناوری بلاک‌چین استفاده می‌کنند. در ادامه برخی از این حوزه‌‌‌ها بررسی می‌شوند:

۱.  صرافی‌‌‌های غیرمتمرکز: صرافی‌‌‌های غیر‌متمرکز را شاید بتوان از اولین حوزه‌‌‌هایی دانست که از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند. با رشد معاملات بازار رمزارزها از طریق صرافی‌‌‌های متمرکز، نیاز به ایجاد صرافی‌‌‌های غیر‌متمرکز ایجاد شد. علت آن، حرکت به سمت حمایت از حریم خصوصی کاربران بود. از آنجا که استفاده از صرافی‌‌‌های متمرکز نیازمند انتشار اطلاعات شخصی مانند اطلاعات هویتی بود، باید سیستمی ایجاد می‌‌‌شد که در عین حفظ اطلاعات شخصی، افراد بتوانند به تبادل دارایی بپردازند. در نتیجه به دلیل اینکه صرافی‌‌‌های متمرکز همواره تحت نظارت دولت‌‌‌‌‌‌ها قرار داشتند، این بستر باید با کمک تکنولوژی بلاک‌چین ایجاد می‌‌‌شد، در اینجا اولین صرافی‌‌‌های غیر‌متمرکز به وجود آمدند که با کمک قراردادهای هوشمند، امکان تبادل دارایی‌‌‌ها را مستقیما روی شبکه‌‌‌های بلاک‌چینی فراهم می‌‌‌کردند.

۲. سپرده‌‌‌گذاری و وام‌‌‌دهی: از آنجا که افزایش روزافزون ارزش رمزارزها، آنها را به یک‌دارایی سرمایه‌‌‌ای تبدیل کرد، بسیاری از افراد ترجیح می‌‌‌دادند به‌جای استفاده از این رمزارزها به‌عنوان یک ارز برای مبادله، از آن به‌عنوان یک‌دارایی برای سرمایه‌گذاری استفاده کنند که در نتیجه این امر میزان زیادی از رمزارزها در کیف‌‌‌پول‌‌‌های افراد خاک می‌‌‌خورند. از طرف دیگر برخی افراد هم بودند که از رمزارزها به‌عنوان یک‌ابزار پرداخت یا ابزاری برای انجام معاملات استفاده می‌کردند و نیاز روزانه به نقدینگی داشتند.

نتیجه این موضوع ایجاد قراردادهای هوشمندی بود که به‌صورت خودکار دارایی‌‌‌ها را از افرادی که تمایل داشتند دریافت کرده و به افرادی که نیازمند آن بودند اعطا می‌‌‌کردند. این موضوع یک‌سیستم خودکار سپرده‌‌‌پذیری و وام‌‌‌دهی ایجاد کرد که حتی نرخ سود آن هم با توجه به میزان دارایی‌‌‌ها به‌صورت روزانه متغیر بود.

۳. مدیریت دارایی: در بین تمام اینها، افرادی هم حضور داشتند که علاقه‌‌‌مند بودند علاوه بر سرمایه‌گذاری مستقیم در رمزارزها، از مزایای دیگر آنها هم بهره‌‌‌مند شوند. در اینجا قراردادهای مدیریت دارایی ایجاد شدند که به‌صورت خودکار دارایی افراد را بین پروژه‌‌‌های مختلف سرمایه‌گذاری کرده و پس از دریافت سود، آن را به صاحب سرمایه بازمی‌‌‌گردانند.

آینده قراردادهای هوشمند

در حال حاضر به دلیل اینکه بلاک‌چین و در کنار آن قراردادهای هوشمند، دامنه نظارت دولت‌‌‌ها را محدود می‌کنند، چندان مورد توجه شرکت‌های عظیم حوزه مالی قرار نگرفته‌‌‌اند. دولت‌‌‌ها نیز درحال حاضر در مواجهه با این تکنولوژی در حالت سردرگمی قرار دارند؛ چرا که مفاهیم بلاک‌چین به‌طور کلی با مفاهیم حاکمیتی که تاکنون وجود داشت تناقض دارند و از طرفی استقبال روزافزون افراد از این فناوری، نیاز به قانون‌گذاری در آن را به‌شدت افزایش داده است. فارغ از این، هنوز فناوری‌‌‌های بلاک‌چین کاملا مصون از خطر نیستند؛ در نتیجه این امر ورود حجم بالای سرمایه به این حوزه هنوز زود است.

منبع: دنیای اقتصاد

• قراردادهای هوشمند و آینده مالی جهان